- شماره 458
1- خراب: مست و مدهوش و در معني ويران و خرابه که در اينجا مراد نيست، با گنج ايهام تناسب است، از آن جهت که در قديم گنج را در ويرانه پنهان مي کردند. حشمت: شکوه و حلال. قارون: – 9 / 5
اي دل، آن لحظه که از شراب سرخ رنگ مست و مدهوشي، گويي که بدون داشتن زر و گنج، شکوه و جلال صد قارون را داري.
2- مقام: جا و مکان. صدارت: صدرنشيني و بزرگي، وزارت. چشم داشتن: کنايه از توقّع و انتظار داشتن. جاه: مرتبه و مقام.
در جايي که به فقيران و نيازمندان مقام و منزلت مي بخشند، انتظار دارم که از نظر جاه و مقام از همه بالاتر باشي.
3- ليلي و مجنون: – 4 / 54 و در کلمه ي مجنون ايهامي به ديوانه نيز دارد.
در راه رسيدن به منزل معشوق که خطرهاي بسياري در آن است، شرط قدم اوّل آن است که مجنون و ديوانه باشي.
4- نقطه: در اينجا به معني مرکز است که با دايره تناسب است. نمودن: نشان دادن. هان: شبه جمله است، مواظب و آگاه باش. سهو: اشتباه.
مرکز دايره ي عشق را به تو نشان دادم، آگاه باش که خطا نکني، وگرنه تا به خود بيايي، خواهي ديد که از دايره ي عشق و حلقه ي عاشقان بيرون افتاده اي.
5- کاروان: مي تواند استعاره از کاروان عاشقان و يا کاروان عمر باشد. خواجه مصراع اوّل را عيناً در غزل 455 بيت 6 آورده است.
کاروان گذشت و تو در خواب غفلت به سر مي بري، در حالي که بيابان پرخطري مقابل توست. کي راه مي افتي، از چه کسي مي پرسي، چه کار مي کني و چگونه هستي؟
6- گوهر: سرشت و باطن. ذات: حقيقت، وجود و هستي. تخمه: نژاد، نسل. جمشيد: – 4 / 101. فريدون: ششمين شاه ايران که 500 سال پادشاهي کرد و از نژاد تهمورث بود. پدر فريدون به دست ضحّاک کشته شد. فريدون به کمک کاوه ضحّاک را در هم شکست و در کوه دماوند زنداني کرد و خود شاه شد. (فرهنگ تلميحات)
اگر خواهان تاج سلطنت و رسيدن به بزرگي هستي، جوهر و سرشت وجود خود را نشان بده، هرچند از نژاد جمشيد و فريدون باشي.
7- ساغر: جام و پياله ي شراب. جرعه فشاندن: – 6 / 120. جگر خون بودن: کنايه از غمگين و رنجور بودن.
جام شرابي بنوش و جرعه اي از آن را بر آسمان ها بيفشان. تا کي مي خواهي از غم روزگار خونين دل و غمگين باشي؟
8- خوشدل: شاد و سعادتمند، انسان هاي نيک خواه. محزون: غمگين که با خوشدل تضادّ است.
اي حافظ، از تنگ دستي ناله مکن که اگر غزل زيبا و ارزنده اين است که تو مي سرايي، هيچ انسان نيک بخت و شادي راضي نمي شود که تو غمگين باشي.
