- شماره 208
1- خستگان: مجروحان و دردمندان و آزردگان. چو: چون، وقتي که. طلب: خواستن، جستجو کردن – فرهنگ. بيداد: جور و ستم. مروّت: جوانمردي.
اگر به دل خستگان و آزردگان راه عشق که در طلب يارند، ولي توان و نيروي رفتن و طي کردن راه عشق را ندارند، ستم کني، شرط جوانمردي و انصاف نيست.
2- مذهب: شيوه و طريق، آيين. طريقت: – 2 / 71. ارباب طريقت: بزرگان و سالکان راه عرفان.
ما از تو ستمي نديديم و تو نيز نمي پسندي آنچه را که در آيين صاحبان و سالکان راه عشق نيست، در حقّ ما انجام دهي.
3- خيره: تيره و تاريک که با تيره جناس لاحق است. محبّت: دوستي و مهرورزي و در شعر حافظ مترادف با عشق است. شمع محبّت: اضافه ي تشبيهي، محبّت به شمع تشبيه شده است.
تيره باد آن چشمي که بر اثر گريه ي عشق اشکش خشک نشده باشد و سياه و تاريک باد دلي که در آن، شمع عشق روشن نباشد.
4- دولت: بخت و اقبال، سعادت و خوشبختي. مرغ همايون: مرغ خجسته و مبارک، هما – 2 / 104، استعاره از عارفان و اولياي الهي. زاغ: کلاغ. زغن: – 4 / 160. زاغ و زغن: استعاره از افراد پست و فرومايه. شه پر: شاه پر، بزرگ ترين پر در بال پرندگان که پرواز با آن انجام مي گيرد. شه پر دولت: اضافه ي تشبيهي، دولت و سعادت به شاه پر مانند شده است. بين مرغ، هما در «همايون» زاغ، زغن و شه پر تناسب است.
از مرغ هما که مظهر سعادت است، بخت و اقبال بطلب، زيرا زاغ و زغن شاه پر دولت ندارند و نمي توانند تو را به خوشبختي برسانند؛ يعني براي رسيدن و دست يابي به مقصود هرگز به سراغ انسان هاي پست و فرومايه نرو که حاصلي ندارد.
5- پير مغان: پير ميکده و طريقت – فرهنگ. شيخ: پير و مرشد. صومعه: – 2 / 2. همّت: – 12 / 12.
اگر از پير ميکده ياري خواستم، مرا سرزنش نکن که شيخ ما گفت در صومعه به دنبال همّت نباش که يافت نمي شود؛ يعني از زاهدان ريايي که در صومعه ساکنند، کمک نخواه که نمي توانند تو را به مقصود برسانند.
6- طهارت: پاکي. کعبه و بت خانه: رمز ايمان و کفر است. عصمت: پاک دامني، دور داشتن از گناه و آلودگي. بين طهارت و عصمت تناسب و بين کعبه و بين خانه تضادّ است.
وقتي پاکي و طهارت نباشد، تفاوتي بين کعبه و بت خانه نيست و در خانه اي که پاک دامني و عفّت يافت نشود، خير و برکتي هم وجود ندارد.
7- ورزيدن: اندوختن و حاصل کردن. صحبت: مصاحبت و هم نشيني.
اي حافظ، در کسب علم و ادب بکوش، زيرا در مجلس شاه هرکسي که ادب نداشته باشد، لايق مصاحبت و دوستي نيست.
