- *غزل 43*
1-صَحن بُستان ذوق بخش و صُحبت یاران خوش است
وقتِ گُل خوش باد کز وِی وقتِ میخواران خوش است
2- از صبا هـر دم مَشامِ جانِ ما خوش می‌شود
آری آری، طیبِ اَنفاسِ هَواداران خوش است
ناگُشـوده گل نِـقاب آهـنگِ رفتن سـاز کـرد
ناله کن بلبل که گُلبانگِ دل افکاران خوش است
3- ناگُشـوده گل نِـقاب آهـنگِ رِحـلـت سـاز کـرد
ناله کن بلبل که گُلبانگِ دل افکاران خوش است
ناگُشـوده گل قبا آهـنگِ رفتن سـاز کـرد
ناله کن بلبل که گُلبانگِ دل افکاران خوش است
مرغِ شب خوان را بِشارَت باد،کاندر راهِ عشق
دوستان را با نالة شب‌هایِ بیداران خوش است
4- مرغِ خوشخوان را بِشارَت باد،کاندر راهِ عشق
دوست را با نالة شب‌هایِ بیداران خوش است
5- نیست در بازارِ عالَم خوشدِلی، ور زان که هست
شیوة رِندی و خوش باشیِّ عیّاران خوش است
6- از زَبـانِ سـوسـنِ آزاده‌ام آمـد بـه گـوش
کاندر این دِیرِ کُهَن کارِ سبکباران خوش است
7- حافظا تَـرکِ جهان گفتن طریقِ خوشدلیست
تا نَپِنداری که احوالِ جهانداران خوش است
*******************************
وزن غزل: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلات(بحر رمل مثمن مقصور)
1-صَحن بُستان ذوق بخش و صُحبت یاران خوش است
وقتِ گُل خوش باد کز وِی وقتِ میخواران خوش است
موضوع بیت: فراهم آمدن شرایط وصل
مضمون بیت: فصل بهار و گل و بوستان و ياران و مي خواران
معنی واژگان:صحن: فضا/ ذوق بخش: آنچه انسان را بر سرِ ذوق و شوق مي آورد/صحبت: همنشيني/ وقت گل خوش باد: گل خوشوقت و شاداب و سرزنده باشد
آرایه ها: تناسب در بستان و گل و ياران و ميخواران / تکرار ملیح وقت
واج آرایی: تکرار آواهاي «s» و«آن» حروف «ش»و«ن»و«ت»و«و»و«ی»
معنی بیت : ساحت باغ شوق انگیز و هم نشینی با دوستان لذت بخش است.حال و روزگار گل خوش و آسوده باد که از لطفش ایام میگساران شاد و به کام است.
2- از صبا هـر دم مَشامِ جانِ ما خوش می‌شود
آری آری، طیبِ اَنفاسِ هَواداران خوش است
موضوع بیت: نفحات ربانی
مضمون بیت: بادِ صبا و بوي خوش يار و فصل بهار
معنی واژگان:صبا: بادي که از سوي شمال يا مشرق مي وزد و پيام آور عاشقان از سوي معشوق است و خودش هم عاشق است و چون از رويِ گلزارها عبور مي کند معطّر است/ مشام جان: يعني حسّ بويايي جان/ طيب: عطر/ انفاس: جمعِ نفس، نفسها/ هواداران: طرفداران، عاشقان، طرفداران عاشقان
قواعد: مشام جان: اضافه ي استعاري ، استعارة مکنیه.
آرایه ها: تناسب در صبا و دم و مشام و طيب و انفاس و هواداران و خوش/ هواداران: اشاره به باد صبا که «هوا» در آن هست/ تکرار ملیح آری/جناس درخوش و خوش
واج آرایی: تکرار «م»
معنی بیت : از باد بهاری دماغ جان خوشبو می گردد ، بلی پاکیزگی نفسهای صبا که او هم مانند عاشقان هواخواه گل و پیام آور یاران است دلپذیر می باشد.
3- ناگُشـوده گل نِـقاب آهـنگِ رِحـلـت سـاز کـرد
ناله کن بلبل که گُلبانگِ دل افکاران خوش است
موضوع بیت: وصل هجران(ناپایداری زمان وصال)(سوز و گداز عاشق در فراق )
مضمون بیت: معشوق بيوفا و ناله ي عاشق مشتاق
معنی واژگان:ناگشوده گل نقاب: هنوز گل نقاب خود را باز نکرده است، هنوز در حالت غنچه بودن است/ آهنگ رحلت ساز کرد: آماده ي رفتن و کوچ کردن شد/گلبانگ: فرياد/ دل افکاران: خسته دلان/ اشاره است به معشوقه اي که هنوز نيامده قصد رفتن دارد/ دل افگاران اشاره است به عاشقاني که دور از معشوق خود هستند، مشتاقان
آرایه ها: تناسب درآهنگ و ساز کردن و ناله و گلبانگ /تناسب در گل و بلبل /تناسب در بلبل و دل افکاری /تناسب در گل و نقاب و گشودن/جناس در گل و گلبانگ / ناگشوده گل نقاب: به کنایه یعنی هنوز تمام ناشکفته، حال برای گل.
واج آرایی: تکرار حرف «گ» (به همين دليل نسخه بدل دل افگاران مناسب تر است)و«ن»و«ب»و«ل»
معنی بیت : گل هنوز به تمام ناشکفته آهنگ کوچ کردن از گلزار نواخت ای بلبل بنال که بانگ خوش عاشقان دل خسته دلپذیرست.
4- مرغِ خوشخوان را بِشارَت باد،کاندر راهِ عشق
دوست را با نالة شب‌هایِ بیداران خوش است
موضوع بیت: توفیق –عنایت (عنایت معشوق به عاشق)
مضمون بیت: ناله ي عاشق شب زنده دار و دوست داشتن معشوق آن ناله را
معنی واژگان:مرغ خوشخوان: بلبل/ بشارت: مژده/ بيداران: عاشقان، شب زنده داران
آرایه ها: تناسب در مرغ خوشخوان و راه و ناله/ تناسب در عشق و دوست /تناسب در ناله و شبهاي بيداران /ایهام تضاد در بشارت با ناله/ ایهام تضاد در شب و بیداری
واج آرایی: تکرار حروف «ش» و «ر» و «خ» و «ب»و«د»
معنی بیت : به بلبل خوش آوا مژده دهید که در طریق محبت وقت معشوق با نالش عاشقان شب تا سحر نخفته خوش می گردد.
5- نیست در بازارِ عالَم خوشدِلی، ور زان که هست
شیوة رِندی و خوش باشیِّ عیّاران خوش است
موضوع بیت: دنیا و بی اعتباری آن-اولیای خدا (مقام رندی) (خوشی حقیقی در رندی است )
مضمون بیت: دنيا و نبودن خوشي/ روش رندي و خوش بودن عيّاران
معنی واژگان: ور زان که: و اگر هم/شيوه: روش، سبک/ خوشباشي: خوش بودن و خوش زندگي کردن/ عيّاران: کساني بوده اند از صوفيان راستين که جوانمردي و فتوّت اصل اصيل شيوه ي آنها بوده است و با دستبرد به ثروت مالداران ظالم و بخشيدن آنها به مردم تنگدست تعادل ثروت ايجاد مي کردند و ميان مردم محبوبيّت زيادي داشته اند
قواعد: بازار عالم: اضافه ي تشبيهي/ خوشباشی: اسم مصدر مرکب
آرایه ها: جناس درخوشدلي و خوشباشي و خوش / تناسب در بازار و عياران / تضاد در نيست و هست /تناسب در رندی و عیاری
واج آرایی: تکرار حرف «ر» و «ش»و«ی»
معنی بیت : در بازار جهان نقد آسایش و خوشی نتوان یافت و اگر باشد همان آیین وارستگی و هر چه پیش آید خوش آید چالاکان و چابک پویان وادی طریقت است.
6- از زَبـانِ سـوسـنِ آزاده‌ام آمـد بـه گـوش
کاندر این دِیرِ کُهَن کارِ سبکباران خوش است
موضوع بیت: تعلق(خوشبختی در رهایی از تعلق است)
مضمون بیت: آزادگان و خوشبختي آنان
معنی واژگان:سوسن: گل سفيدرنگي است که ده زبان (پرچم) دارد و مانند سرو صفت «آزاد» دارد/ سبکباران: کساني که در زير بار تعلّقات دنيوي نيستند و «ز هرچه رنگ تعلّق پذيرد آزادند»
آرایه ها: تناسب در زبان و گوش /تناسب در آزاده و سبکبار
واج آرایی: تکرار آواي «z» و حرف «ک»و«ن»و«ر»و«ب»
معنی بیت : سوسن که باده زبان خاموشی گزیده و از یاوه گویی خود را آزاد ساخته است، به من پیام داد که در این سرای دیرینة گیتی کار مجردان و از قید تعلق رستگان آسانتر است(در حدیث آمده است نجا المخفون و هلک المثقلون: سبکباران رستگار شدند و گرانباران هلاک گشتند)، شاعر می گوید:
دانی ز چه روی اوفتاده است و چه راه
آزادی سرو و سوسن اندر افواه
کور است دو صد زبان و لیکن خاموش
وین راست دوصد دست ولیکن کوتاه
7- حافظا تَـرکِ جهان گفتن طریقِ خوشدلیست
تا نَپِنداری که احوالِ جهانداران خوش است
موضوع بیت: تعلق(خوشبختی در رهایی از تعلق است)
مضمون بیت: دنيا و ترک دنيا و دنيادوستان
معنی واژگان:ترک … گفتن: ترک کردن، چشم پوشيدن از/ تا: مواظب باش که/ نپنداري: تصوّر نکني/ جهانداران: پادشاهان و دنيادوستان
آرایه ها: جناس در جهان و جهاندار/جناس در خوشدلي و خوش
واج آرایی: تکرار آواي (t) و (d) که قريب المخرجند وحروف«ن»و«ر»
معنی بیت : ای حافظ، راه وصل به خوشدلی و شادی قناعت و ترک دنیاست، زنهار گمان نبری که حال مالداران و فرمانروایان نکوست.
