- *غزل 422*
1- ای کـه با سِلسِـلة زُلـفِ دِراز آمــده‌ای
فـُـرصَتَت باد، که دیـوانه نَواز آمده‌ای
ســـاعَتی نـاز مَفرمــای و بِگَـــردان عادت
چـون به پُرسیــدنِ اربـابِ نیاز آمده‌ای
2- ســـاعَتی نـاز مَفرمــا و، بِگَـــردان عادت
چـون به پُرسیــدنِ اربـابِ نیاز آمده‌ای
پیشِ بالای تو میرم، چه به صُلح و چه به جَنگ
که به هر حال، بَرازندة نـاز آمده‌ای
3-پیشِ بالای تو میرم، چه به صُلح و چه به جَنگ
چــون به هر حال، بَرازندة نـاز آمده‌ای
آب و آتش به هم آمیــختــه‌ای، در لبِ لَعـل
چَشــمِ بد دور که خوش شَعبَده بازآمده‌ای
4-آب و آتش به هم آمیــختــه‌ای، از لبِ لَعـل
چَشــمِ بد دور که بَس شَعبَده بازآمده‌ای
5-آفــرین بر دلِ نـَــرمِ تـو، که از بَهرِ ثـَواب
کُشـتة غمـزة خـود را، به نَمـاز آمــده‌ای
6-زُهدِ من، با تو چه سَنجَــد که به یَغمای دلم
مَست و آشُفتـــه، به خلـوتگه راز آمده‌ای
گفت:حافظ، دِگَرَت خِرقه، شَراب آلوده‌ست
مگــــر از مَذهبِ آن طایفه، بازآمده‌ای
7- گفت:حافظ، دِگَرَت خِرقه، شَراب آلوده‌ست
مگــــر از مَذهبِ ایـن طایفه، بازآمده‌ای
**************
وزن غزل: فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن(بحر رمل مثمن مخبون محذوف)
1- ای کـه با سِلسِـلة زُلـفِ دِراز آمــده‌ای
فـُـرصَتَت باد، که دیـوانه نَواز آمده‌ای
موضوع بیت:عنایت (طلب عنایت از معشوق )-ادب(ادب در درخواست از محبوب)
مضمون بیت: زلف يار و عاشق ديوانه
معنی واژگان:سلسله: زنجير/ فرصتت باد: خدا کند همه چيز مطابق مراد و آرزوي تو باشد/ ديوانه نواز: نوازش کننده ي ديوانه
قواعد: سلسله ي زلف (اضافه تشبيهي) يعني زلف به زنجير تشبيه شده است.
آرایه ها: تناسب در سلسله و ديوانه ،زيرا در زمان قديم ديوانگان خطرناک را به زنجير مي کشيدند.
واج آرایی: تکرار آواي «s» و حرف «س»
معنی بیت: ای که با زنجیر گیسوان بلند پیش آمده ای، مجال و فرصت پیوسته و بر دوام باد که به نوازش آشفته حالی سرگشته روی آورده ای.
………………………………
2- ســـاعَتی نـاز مَفرمــا و، بِگَـــردان عادت
چـون به پُرسیــدنِ اربـابِ نیاز آمده‌ای
موضوع بیت:عنایت(طلب عنایت از معشوق)-ناز و نیاز
مضمون بیت: ناز معشوق و نياز عاشق
معنی واژگان:ساعتي: چند لحظه اي/ بگردان عادت: عادت نازکردن را تغيير ده و به کناري بگذار/ پرسيدن: دلجويي، تفقّد/ ارباب نياز: مقصود عاشقان نيازمند (نوازش معشوق) است/ ناز مفرما: ناز مکن، برای رعایت احترام گاه فرمودن به جای برخی افعال دیگر به کار می رود.
آرایه ها: نوعی تناسب و تضاد و جناس در ناز و نياز
واج آرایی: تکرار آواي «آ»
معنی بیت: لحظه اي ناز و عشوه مکن و شيوه و خوي خود را تغيير بده، زيرا که به احوال پرسي عاشقان نيازمند آمده اي.
محصول بيت ــ ساعتى ناز مكن. عادت بگردان، يعنى عادتت را تغيير بده چون كه به احوالپرسى اهل نياز «نيازمندان» آمده‌اى. مراد: با نيازمندان با رفق و ملاطفت احوالپرسى كن، نه با خشونت و خشم كه خاطرشان شكسته مى‌گردد.
………………………………………………………….
3-پیشِ بالای تو میرم، چه به صُلح و چه به جَنگ
چــون به هر حال، بَرازندة نـاز آمده‌ای
موضوع بیت:ناز و نیاز-ایثار (جان نثاری عاشق در حق معشوق)-تسلیم ورضا
مضمون بیت: معشوق و ناز او
معنی واژگان:پيش: در مقابل، در برابر/بالا: قد و قامت/ برازنده: شايسته، لايق.
آرایه ها: نوعی تناسب در بالا و برازنده / تضاد در صلح و جنگ
واج آرایی:تکرار حرف «ب»
معنی بیت: خواه به آشتی آمده باشی یا به قهر و ستیز جانم فدای قد تو باد، چه به هر گونه که باشد جامة ناز بر قامت تو زیباست.
………………….
4-آب و آتش به هم آمیــختــه‌ای، از لبِ لَعـل
چَشــمِ بد دور که بَس شَعبَده بازآمده‌ای
موضوع بیت:تجلی (تجلی لطف و قهر لب معشوق)
مضمون بیت: لبان معشوق
معنی واژگان:آب: اشاره است به آبدار بودن لبان معشوق/ آتش: اشاره است به رنگ آتشگون لبان يعني لعل (=سرخ)/ چشم بد دور: خدا کند ترا چشم نزنند/ بس: بسيار/شعبده باز: نيرنگ باز، چشم بند.
آرایه ها:تضاد در آب و آتش
واج آرایی: تکرار حرف «ب»
معنی بیت: لب لعل فام تو سرخی آتش و جان بخشی و صفای آب را با هم گرد آورده است، نظر ناپاک از جمال تو دور باد که در شعبده بازی و چشم بندی بسیار مهارت داری.
………………………………………….
5-آفــرین بر دلِ نـَــرمِ تـو، که از بَهرِ ثـَواب
کُشـتة غمـزة خـود را، به نَمـاز آمــده‌ای
موضوع بیت:لطف و قهر(معشوق بنده نواز)
مضمون بیت: معشوق قاتل و دل رحم
معنی واژگان:دل نرم: دل نازک و رحيم و مهربان/ ثواب: پاداش آخرت/ غمزه: ناز و کرشمه/ نماز: مقصود نماز ميت است/ بيت داراي طنزي بس مليح است.
آرایه ها: تناسب در ثواب و نماز /تناسب در کشته و نماز
واج آرایی:تکرار حرف «ر»
معنی بیت: دل مهربان تو سزای آفرین و شایستة تحسین است ، چه برای یافتن مزد و پاداش از خداوند بر جنازه من که کشتة تیغ ناز توام، به نماز ایستاده ای.
…………….
6-زُهدِ من، با تو چه سَنجَــد که به یَغمای دلم
مَست و آشُفتـــه، به خلـوتگه راز آمده‌ای
موضوع بیت:زهد ریایی در برابر مستی و رندی (معشوق مست)
مضمون بیت: زهد و عشق
معنی واژگان:زهد: تقوي، پرهيزگاري/ با تو چه سنجد: در مقابل تو چه ارزشي دارد؟ تاب مقاومت در برابر تو را ندارد/يغما: غارت/خلوتگه راز: مقصود دل (عاشق) است.
قواعد: چه سنجد: چه قید استفهام و استفهام مجازاَ مفید نفی
آرایه ها: تناسب در زهد و خلوتگه /تناسب در يغما و مست و آشفته
واج آرایی:تکرار حرف «م»
معنی بیت: پارسائی و تقوای من در برابر عشق تو وزنی ندارند و پهلو نتواند زد، چه تو سرمست و خشمگین به خلوت سرای راز و نیاز من برای تاراج دل آمده ای.
………………………………………………………….
7- گفت:حافظ، دِگَرَت خِرقه، شَراب آلوده‌ست
مگــــر از مَذهبِ ایـن طایفه، بازآمده‌ای
موضوع بیت:زهد ریایی در برابر شراب (پشت کردن به زهد خشک)
مضمون بیت: حافظ و خرقه ي او
معنی واژگان:دگر: باز هم/خرقه: لباس درويشي/ مر: مثل اين که، شايد، گويا/ مذهب: راه و رسم/ اين طايفه: مقصود صوفيان زمان است
قواعد: گفت: گاه فاعل گفت را در کلام نمی آورند و گوینده ناشناخته است و این روش معهود است
آرایه ها: در مصراع دوم ايهام هست/. مگر از راهي که صوفيان ريايي رفته اند آمده اي که خرقه ي تو شراب آلوده شده است، يا مگر از راه و رسم صوفيان حقيقي برگشته اي.
واج آرایی:تکرار آوای «z»
معنی بیت: کسی گفت: ای حافظ، اکنون دلق تو را آغشته به می می بینم، گوئی از راه و رسم ریاکاران اعراض کرده ای و به جمع رندان میگسار پیوسته ای.
………………………………..
