- *غزل 279*
1- خوشا شیراز و وَضعِ بی‌مِثالَش
خداونـدا، نِگَـه دار از زَوالش
2- زِ رُکـن آباد ما صد لَوحَشَ الله
که عُمرِ خِضر می‌بخشد زلالش
3-میانِ جَعفـَرآباد و مُصَلّی
عَبیرآمیز می‌آید شِمالش
به شیراز آی و فیضِ روح قُدسی
بخواه از مردمِ صاحب کمالش
4- به شیراز آی و فیضِ روح قُدسی
بجــوی از مردمِ صاحب کمالش
کِی آمد شَکَّرِ مصری به شیراز
که شیـرینان ندادند اِنفِعالش؟
5- که نامِ قندِ مِصری بُرد آن جا
که شیـرینان ندادند اِنفِعالش؟
6- صَبا زان لـولیِ شَنگــولِ سَرمَست
چه داری آگَهی، چون است حالش؟
گر آن شیرین دَهَن، خونَت بریزد
دلا چون شیرِ مادر کن حلالش
7- گر آن شیرین پسر، خونم بریزد
دلا چون شیرِ مادر کن حلالش
مکــن بیدار از این خوابم ، خدا را
که دارم خلوتی خوش با خیالش
8- مکــن از خواب بیــدارم، خدا را
که دارم خلوتی خوش با خیالش
چرا حافِظ چو می‌ترسیدی از هَجر
نکــردی شُکــر، ایـّامِ وصالـش
9- چرا حافِظ چو می‌ترسیدی از هَجر
نکــردی شُکــرِ ایـّامِ وصالـش
وزن غزل:مفاعیلن مفاعیلن فعولن(بحر هزج مسدس محذوف)
1- خوشا شیراز و وَضعِ بی‌مِثالَش
خداونـدا، نِگَـه دار از زَوالش
موضوع بیت:دعا(دعا نگهدار کوی یار است )
مضمون بیت: شيراز و دعا به شيراز
معنی واژگان:خوشا: چه خوش است/ وضع بي مثال: موقعيت بي مانند/ زوال: نابودي
آرایه ها: نوعی تضاد در وضع و زوال
واج آرایی: تکرار آواي «آ»
معنی بیت: چه نيکوست شيراز و وضع و حال بي مانند آن. خدايا، آن را از نابودي حفظ کن.
محصول بيت ــ شهر شيراز و وضع بى‌نظير و بى‌مانندش بسيار بسيار خوب است. يارب آن شهر را از فساد و تباهى حفظ كن.
………………………….
2- زِ رُکـن آباد ما صد لَوحَشَ الله
که عُمرِ خِضر می‌بخشد زلالش
موضوع بیت: کوی یار(همه چیز در کوی یار)
مضمون بیت: رکناباد شيراز
معنی واژگان:رکناباد: چشمه اي است که رکن الدّوله ي ديلمي آباد کرده، سرچشمه ي آن تقريباً يک فرسنگي شمال شيراز ميان دو کوه است و مجرايش از تنگ الله اکبر مي گذرد/ لوحش الله: مخفف لا اوحشه الله يعني خدا وحشت ويراني را از او دور کند، چشم بد دور/ عمر خضر: مقصود عمر جاودان است، زيرا حضرت خضر (ع) با نوشيدن آب حيات عمر جاودان پيدا کرده است/ مقصود اين است که گويا آب چشمه ي رکناباد آب حيات است/ زلال: آب صاف و گوارا
قواعد: لوحش الله: در سیاق فارسی از اصوات (شبه جمله ) است برای دعا و تحسین و استعجاب و تعظیم
آرایه ها: تناسب در عمر خضر و زلال /تناسب در رکناباد و زلال
معنی بیت: خداوند کاریز رکناباد را از ویرانی در امان داراد و همواره آبادان بماند که آب روشنش از پاکی و خوشی بنوشنده عمر جاودان یا زندگانی حضرت خضر می دهد.
…………………………………….
3-میانِ جَعفـَرآباد و مُصَلّی
عَبیرآمیز می‌آید شِمالش
موضوع بیت: کوی یار(همه چیز در کوی یار)
مضمون بیت: شيراز و باد خوش نسيم
معنی واژگان:جعفرآباد: نام دهي است ميان جنوب و مشرق شيراز/ مصلّي: تفرّجگاهي است در شيراز/ عبيرآميز: عطرآگين و خوشبو/ شمال: باد، باد شمال/ بعضي ابيات 2 و 3 را موقوف المعاني مي دانند يعني رکناباد را ميان جعفرآباد و مصلّي مي دانند که از آنجا باد عطرآگين و خوشبو مي وزد
معنی بیت: نسيم خوشي که در ميان جعفرآباد و مصلّي مي وزد، خوش بو و معطّر است.
محصول بيت ــ در بين جعفر آباد و مصلى باد شمال عبيرآميز مى‌وزد. يعنى بوهاى معطر مى‌آورد.
……………………………..
4- به شیراز آی و فیضِ روح قُدسی
بجــوی از مردمِ صاحب کمالش
موضوع بیت: اولیای الهی (اقلیم عشق اولیاء )
مضمون بیت: شيراز و مردم شيراز
معنی واژگان:فيض جستن: بهره مند شدن/ روح قدسي: روح پاک، روان مقدس، روح فرشته سان/ صاحب کمال: وارسته و آراسته و عارف
واج آرایی: تکرار آواي «s» و «z»
معنی بیت: به شيراز بيا و لطف و بخشش روح القدس را از مردم عارف و صاحب کمال آن طلب کن.
محصول بيت ــ به شيراز بيا و از مردم صاحب كمال آنجا فيض حضرت جبريل امين را بخواه. مراد: هر يك از افراد مردم شيراز مانند يك فرشته است و قابل همه نوع استفاده و استفاضه مى‌باشد.
حضرت خواجه در مدح شهر خويش و مردمش بحد غلو رسيده.
………………………………
5- که نامِ قندِ مِصری بُرد آن جا
که شیـرینان ندادند اِنفِعالش؟
موضوع بیت: اولیای الهی (اقلیم عشق اولیاء بالاترین اقلیم )
مضمون بیت: دلبران شيرينکار شيراز
معنی واژگان:قند مصري: نوعي قند لطيف منسوب به مصر/ شيرينان: دلبران شيرين کار شيرين سخن/ انفعال دادن: شرمنده ساختن.
قواعد: قند مصری:موصوف صفت/ انفعال: از مصادر ثلاثی مزید فیه است از مجرد فعل به معنی کردن.
آرایه ها: تناسب در قند و شيرين
واج آرایی: تکرار حروف «ن» و آواي «آ»
معنی بیت: هرکس در شیراز اسم قند مصری را ببرد شاهدان شیرین کار و نوش لب آن دیار وی را سر افکنده و شرمسار خواهند کرد که با وجود قند لب ما نشاید که نام قند مصری بر زبان رود.
…………………………………………..
6- صَبا زان لـولیِ شَنگــولِ سَرمَست
چه داری آگَهی، چون است حالش؟
موضوع بیت: نفخات ربّانی – خبر گیری از یار
مضمون بیت: طلب خبر از يار
معنی واژگان:صبا: بادي که از طرف شمال يا مشرق مي وزد و پيام آور و پيامبر ميان عاشق و معشوق است/ لولي: کولي، ظريف و زيبا /نیز نگاه کنید به غزل 3 بیت3 /شنگول: شوخ و ظريف/ سرمست: سرخوش و مغرور/ آگهي: اطلاع/ چون است: چگونه است؟ چطور است؟
آرایه ها:تناسب در صبا و آگهي داشتن
واج آرایی:تکرار حرف «ل»
معنی بیت: اي صبا، از آن معشوق رعنا و مست چه خبري داري؟ حالش چگونه است؟
محصول بيت ــ اى صبا از آن لولى شنگول سرمست چه خبر دارى. حالش چه‌طور است. يعنى آيا از آن لولى اطلاعى دارى؟ حالش چه‌گونه است. ما را از وضعش آگهى ده.
……………………………
7- گر آن شیرین پسر، خونم بریزد
دلا چون شیرِ مادر کن حلالش
موضوع بیت: عشق (عشق و شاهدبازی )
مضمون بیت: شاهد و خون عاشق
معنی واژگان:شيرين پسر: شاهد، شاهد شيرين کار/ دلا: اي عزيز من.
قواعد: شیرین پسر: موصوف و صفت.
آرایه ها: نوعی جناس در شير و شيرين / تناسب در خون و شير و مادر و حلال / نوعی تضاد در خون و شير / نوعی جناس در خون و چون
واج آرایی: تکرار حروف «ر» و «ن»
معنی بیت: اي دل، اگر آن پسر زيباي شيرين حرکات خون مرا بريزد، هم چون شير مادر حلالش کن.
محصول بيت ــ اى دل اگر آن شيرين پسر خونم را بريزد، چون شير مادر خونت را حلالش كن.
…………………………….
8- مکــن از خواب بیــدارم، خدا را
که دارم خلوتی خوش با خیالش
موضوع بیت:خیال (عاشق غرق خیال معشوق)
مضمون بیت: خواب و رؤياي عاشق
معنی واژگان:خدا را: براي خدا، (يا: خدايا) /خوش: دلپذير
آرایه ها: تضاد در خواب و بيدار/ تناسب در خواب و خيال
واج آرایی: تکرار حرف «خ» و آواي «آ»
معنی بیت: تو را به خدا سوگند که مرا از خواب بر میانگیز ، چه با شخص دوست در رؤیا بزمی دلپذیر و دور از اغیار دارم.
………………………………
9- چرا حافِظ چو می‌ترسیدی از هَجر
نکــردی شُکــرِ ایـّامِ وصالـش
موضوع بیت:وصال (وصال ناپایدار)
مضمون بیت: هجر و وصال
معنی واژگان:هجر: دوري، فراق، هجران/ ايام وصال: روزگار وصل، زمان رسيدن به معشوق.
آرایه ها: تضاد در هجر و وصال
معنی بیت: اي حافظ، تو که از روزهاي دوري و فراق از يار مي ترسيدي، چرا روزگار وصال او را قدر ندانستي و شکر نگفتي؟
محصول بيت ــ اى حافظ تو كه از هجران مى‌ترسيدى پس چرا شكر ايام وصال را به جا نمى‌آورى يا نياوردى. مراد: در آن زمان كه وصالش برايت ميسر بود چرا شكرش را به‌جا نياوردى.
……………………………
