- شماره 455
1- بوالهوسي: هوس بازي. پسر: – 2 / 39.
زندگي به بيهودگي و هوس بازي سپري شد. اي پسر، الهي که پير شوي، جام شرابي به من بده تا بنوشم و مست گردم.
2- شکرها: شيريني ها، استعاره از دل بستگي ها و جاذبه هاي شيرين. طريقت: – 2 / 71. شاه بازان طريقت: استعاره از پيران و شيوخ صوفيه.
در اين شهر چه جاذبه ها و دل بستگي هاي شيريني هست که سبب شده است شاه بازان طريقت تا حدّ مگس پايين بيايند و بدآن قانع شوند؟!
3- دوش: ديشب. خيل: گروه سواران، سپاه و لشکر. باري: به هر حال، خلاصه، ديگر.
ديشب در جمع غلامان درگاه او مي رفتم. گفت: اي عاشق بيچاره، تو ديگر چه کسي هستي؟
4- دل خون شده: کنايه از دل آزرده شده و رنجور. نافه: – 2 / 1. مشکين: خوش بو مانند مشک. مشکين نفس: خوش نفس، کنايه از کسي که سخنش جذّاب و گيراست.
خواجه با توجّه به اين مطلب که دل نافه پرخون است، ولي بوي مشک و عطر از آن بلند است، مي فرمايد: هرکس که به شيرين سخني و خوش نفسي در جهان مشهور شد، بايد با دل غمگين و خونين خود بسازد و خوش باشد.
5- لمع: درخشيد. طور: – 2 / 19. آنست: فعل ماضي متکلّم، ديدم. لعلّي: شايد من، کاش من. آت: آورنده. شهاب: – 8 / 263. قبس: شعله و پاره ي آتش. بيت اشاره است به ماجراي حضرت موسي (ع).
برقي از کوه طور درخشيد و من آن را ديدم. اي کاش، براي تو از آن شعله ي افروخته پاره ي آتشي بياورم
6- وه: شبه جمله است که براي تعجّب و تحسّر به کار مي رود. غلغل: صدا و فرياد. جرس: – 2 / 1. خواجه مصراع اوّل را عيناً در غزل 458 بيت 5 آورده است.
کاروان عمر گذشت و تو در خواب غفلت به سر مي بري، در حالي که بيابان فنا و مرگ مقابل توست و شگفتا از تو که با صداي چندين جرس هم چنان بي خبر و ناآگاهي.
7- صفير: آواز خواندن. شجر: درخت. طوبي: – 3 / 56. حيف: – 2 / 90.
حيف است که مرغ آسماني اي چون تو در اين قفس دنيا اسير باشد؛ پس بال و پر خود را بگشا و پرواز کن و از بلنداي درخت طوبي نغمه ي عشق بخوان.
8- مجمر: – 1 / 408. نفسي: لحظه اي. جانان: معشوق و محبوب هم چون جان عزيز.
براي اينکه مانند آتشدان لحظه اي دامن معشوق را بگيرم، جان خود را هم چون عود به روي آتش قرار داديم تا بوي خوش و معطّر از آن برخيز.
9- پوييدن: رفتن و جستجو کردن. هوا: ميل و آرزو، عشق و اشتياق. يسّر: فعل ماضي مفرد، آسان کرد. ملتمس: مطلوب و آرزو.
حافظ تا کي بايد در آرزو و اشتياق تو به هر طرف برود و در جستجوي تو باشد؟ اي مطلوب و دل خواه من، خداوند راه رسيدن به تو را آسان کند.
