- شماره 301
1- ريش: آزرده و مجروح. حقّ نمک: حقّ دوستي و هم صحبتي و نيز اشاره اي است به نمکين بودن لب يار. حق نگه دار: ايهام دارد: 1- حقّ دوستي و هم صحبتي را نگه دار. 2- خداحافظ. الله معک: خدا با تو و نگه دارت باشد.
اي معشوقي که دل مجروح و آزرده ي من با لب شيرين و نمکين تو حقّ دوستي و هم صحبتي دارد، حقّ اين دوستي را نگه دار که من مي روم. خدا به همراهت باشد.
لب و دندانت را حقوقِ نمک
هست بر جان و سينه هايِ کباب
(غزل 6 / 13)
2- گوهر: اصل و نژاد. عالم قدس: عالم ملکوت و پاک. تسبيح: – 8 / 206.
اي معشوق، تو آن گوهر پاکيزه سرشتي هستي که حاصل تشبيح فرشتگان در عالم ملکوت، ذکر خير و خوبي توست.
3- عيار: – 5 / 156. محک: سنگ صرّافان که به وسيله ي آن زر و سيم را معيّن کنند.
اي معشوق، اگر در پاکي و صداقت عشق من شکّ و ترديد داري، مرا بيازماي؛ زيرا که کسي بدون سنگ محک نمي تواند عيار زر خالص را بشناسد؛ يعني تو هم چون محکي هستي که کسي مانند تو نمي تواند زر خالص عشقم را بشناسد.
4- اي معشوق، به من گفته بودي که در حال مستي دو بوسه به تو مي دهم. افسوس که وعده از حد گذشت و ما نه تنها دو بوسه، بلکه يک بوسه هم نديديم.
سه بوسه کز دو لبت کرده اي وظيفه ي من
اگر ادا نکني، قرض دارِ من باشي
(غزل 8 / 457)
5- پسته ي خندان: استعاره از لب خندان و زيباي معشوق. شکرريزي کردن: کنايه از سخنان شيرين و معاني نغز و استوار بيان کردن.
خواجه با توجّه به اين مطلب که دهان معشوق هرچه کوچک تر باشد، زيباتر است، خطاب به او مي فرمايد: اي معشوق، دهان پسته مانند خندانت را باز کن و سخنان شيرين و دل نشين بگو که اگر چنين نکني، در دهان داشتن تو مردم به شکّ و ترديد مي افتند – 5 / 68.
6- اگر روزگار برخلاف ميل و آرزوي من گردش کند، آن را بر هم مي زنم. من آن کسي نيستم که از گردش روزگار خواري و ذلّت را تحمّل کنم.
بيا تا گُل برافشانم و مي در ساغر اندازيم
فلک را سقف بشکافيم و طرحي نو دراندازيم
(غزل 1 / 374)
7- برِ: نزدِ، پيشِ. حافظ: در اينجا به جز تخلّص شاعر، به معني محافظ و نگهبان هم هست که در اين معني، با رقيب ايهام تناسب است. باري: در مقام تمنّا و درخواست به کار مي رود، حتماً، به هر حال، خلاصه، دست کم و لااقل. رقيب: – 5 / 88.
اي نگهبان يار، اکنون که نمي گذاري معشوق نزد حافظ خود بماند و به وصالش برسد، دست کم از کنار او اندکي دورتر بايست.
