- *غزل 456*
1- نوبَهار است، در آن کوش که خوشدِل باشی
که بَسی گُل بِدَمَـــد باز و، تو در گِل باشی
2- من نگویَم که کُنون با که نِشین و چه بنوش
که تو خود دانی اگـــــر زیرَک و عاقِل باشی
3- چَنگ در پَرده هَمین می‌دَهَدَت پَند ولی
وَعظَت آن گاه کُنـد سود ،که قابِل باشی
در چَمَن هر وَرَقی دَفتَرِ حالی دِگَر است
حِیف باشد که، ز حالِ همه غافـــل باشی
4- در چَمَن هر وَرَقی دَفتَرِ حالی دِگَر است
حِیف باشد که، ز کارِ همه غافـــل باشی
5- نَقدِ عُمــــرَت بِبَرَد غُصّة دُنیا به گَزاف
گر شب و روز در این قِصّة مُشکِل باشی
گر چه راهیست پُر از بیم زِ ما تا درِ دوست
رفتــــن آسان بُوَد اَر واقِــفِ منزل باشی
6- گر چه راهیست پُر از بیم زِ ما تا برِ دوست
رفتــــن آسان بُوَد اَر واقِــفِ منزل باشی
*گر شَوی کُشتۀ شَمشیرِ ارادَت روزی
بندۀ طَلعَتِ فرخُندۀ قاتِل باشی
7- حافِظا ،گر مَدَد از بَختِ بلندت باشد
صِیدِ آن شاهِدِ مَطبوع شَمایِل باشی
*******************************
وزن غزل:فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لن(بحر رمل مثمن مخبون اصلم)
1- نوبَهار است، در آن کوش که خوشدِل باشی
که بَسی گُل بِدَمَـــد باز و، تو در گِل باشی
موضوع بیت:غنیمت شمردن فرصت
مضمون بیت: بهار و تحريک به شادي
معنی واژگان:بدمد: سبز مي شود، مي رويد/ باز: دومرتبه، براي بار ديگر/ در گل بودن: در زير خاک بودن
قواعد: میان «گل »بضم اول و «گل» به کسراول مراعات تجنیس ناقص شده است.
آرایه ها: نوعی جناس در گُل و گِل
واج آرایی: تکرار حروف «ب» و «ش»
معنی بیت: بهاری تازه و خرم است،درکار خوشدلی و عیش جهدکن که گل های بسیار باز خواهد روئید و درآن حال تو در زیر خاک خواهی بود
…………………………
2- من نگویَم که کُنون با که نِشین و چه بنوش
که تو خود دانی اگـــــر زیرَک و عاقِل باشی
موضوع بیت:غنیمت شمردن فرصت(انتخاب بهترین)
مضمون بیت: فصل بهار و عيش و نوش
معنی واژگان:معلوم است که نشستن با معشوق و نوشيدن شراب لعل فام را توصيه مي کند.
آرایه ها:ترادف در زیرک و عاقل
واج آرایی:تکرار حرف «ن»
معنی بیت: من نمي گويم که اکنون با چه کسي هم نشين و هم دم باش و چه چيزي را بنوش؛ زيرا اگر خود باهوش و عاقل باشي، اين نکته را به خوبي درک مي کني.
ساقيا، سايه ي ابر است و بهار و لبِ جوي
من نگويم چه کن، ار اهلِ دلي، خود تو بگوي
محصول بيت ــ من به تو نمى‌گويم كه اكنون با كه بنشين و چه بنوش: در اين موقع راجع به آن كه با چه كسى بايد رفت‌وآمد داشته باشى و آميزش كنى و يا در خصوص خوردن فلان چيز حرفى به تو نمى‌زنم، زيرا آن‌چه بايد بگويمت اگر زيرك و عاقل باشى خودت مى‌دانى.
……………………………….
3- چَنگ در پَرده هَمین می‌دَهَدَت پَند ولی
وَعظَت آن گاه کُنـد سود ،که قابِل باشی
موضوع بیت:فاعلیت و قابلیت
مضمون بیت: پند و قابليت پندپذيري
معنی واژگان:چنگ: نام سازي است زهي که اکنون لغت انگليسي آن يعني «هارپ» بيشتر مرسوم است/ وعظ: پند/ قابل: پذيرنده، قبول کننده.
آرایه ها: در پرده: ايهام دارد، چون پرده مقام موسيقي را گويند و معني ديگر سربسته است/ترادف در پند و وعظ / تناسب در چنگ و پرده
واج آرایی:تکرار حروف «د» و «ه»
معنی بیت: چنگ با نغمۀ خود به تو اندرز میدهد، اما نصیحت آن زمان سودمند می افتد که توپذیرای موعظه باشی.
………………………………
4- در چَمَن هر وَرَقی دَفتَرِ حالی دِگَر است
حِیف باشد که، ز کارِ همه غافـــل باشی
موضوع بیت:بصیرت و آگاهی
مضمون بیت: عبرت از ذرات جهان
معنی واژگان:چمن: باغ/ ورق: گلبرگ /دفتر حال: کتاب بيان کننده ي شرح حال، دفتر خاطرات/ ديگر: جداگانه، غير از ديگري/ حيف: ظلم و ستم/ غافل: بيخبر
آرایه ها:تناسب در ورق و دفتر حال
واج آرایی:حرف «ر» و آوای «h»
معنی بیت: هر برگی در چمن باغ دفتر و جد و سروری جداگانه است،دریغ باشد که تو از حال همه آثار صنع الهی بی خبر بمانی.
………………………….
5- نَقدِ عُمــــرَت بِبَرَد غُصّة دُنیا به گَزاف
گر شب و روز در این قِصّة مُشکِل باشی
موضوع بیت:دنیاو بی اعتباری آن
مضمون بیت: دنيا و غصّه هاي دنيا
معنی واژگان:نقد: پول، سرمايه/ نقدعمر:سرمایۀ زندگانی/ گزاف: مفت، مجاني، بدون پرداخت بها، نيمه بها/ قصّه ي مشکل: مقصود داستان مشکلات دنياست.
قواعد: غصه ي دنيا: غم و اندوه اين جهان که فاعل جمله است/ نقد عمر (اضافه تشبيهي) يعني عمر به سرمايه و پول تشبيه شده است.
آرایه ها: نوعی جناس ميان غصه و قصه /تضاد در شب و روز
واج آرایی:تکرارحرف «د» و آوای «h»
معنی بیت: اگر پیوسته گرفتار قصۀ دشوار غصه خوردن باشی اندوه این جهان سرمایۀ زندگانی تورا به باطل و بیهوده میرباید.
……………………………
6- گر چه راهیست پُر از بیم زِ ما تا برِ دوست
رفتـن آسان بُوَد اَر واقِــفِ منزل باشی
موضوع بیت:بصیرت و آگاهی
مضمون بیت: راه عشق
معنی واژگان:بيم: ترس/ بر: نزد /واقف : آگاه به منازل و مراحل سير و سلوک، توقف کننده ي در هر مرحله، در هر مرحله با آگاهي توقف کني و مطلع هر مرحله باشي
آرایه ها: تناسب در راه و پر از بيم و رفتن و واقف و منزل /ایهام در واقف
واج آرایی: تکرار حرف «س» و «ز»
معنی بیت: هرچند راه ما تا پیشگاه یار بیمناک است،اگر منزل شناس باشی،سیروسلوک برتو دشوار نیاید.
………………………..
7- حافِظا ،گر مَدَد از بَختِ بلندت باشد
صِیدِ آن شاهِدِ مَطبوع شَمایِل باشی
موضوع بیت:توفیق
مضمون بیت: بخت بلند حافظ
معنی واژگان:مدد: کمک/ بخت بلند: بخت بيدار و مساعد/ شاهد: معشوق زيبا رو /مطبوع شمايل: زيبا چهره و خوش اندام/ مطبوع شمایل:نکوچهره و خوش اندام
سعدی گوید:
شمایلی که در اوصاف حسن ترکیبش
مجال نطق نباشد زبان گویا را
قواعد: مطبوع شمایل: صفت ترکیبی؛شاهد موصوف؛
واج آرایی:تکرار حرف «ش»
معنی بیت: سعدی گوید:
شمایلی که در اوصاف حسن ترکیبش
مجال نطق نباشد زبان گویا را
اي حافظ، اگر بخت و سعادت بلند، تو را ياري کند، در دام آن معشوق زيباروي دلربا گرفتار خواهي شد.
محصول بيت ــ اى حافظ اگر از بخت بلندت مددى باشدت: طالع بلندت يار و ياورت باشد، صيد آن شاهد مطبوع شمايل مى‌شوى، صيد و شكار آن جانان خوش‌اخلاق مى‌شوى. حاصل: تو را به خودش اختصاص مى‌دهد و تو بنده مكرم و معززش مى‌شوى، پس نظر همان در عون و عنايت طالع است.
…………………………
