- *غزل 302*
خوش خَبَر باشی، ای نَسیمِ شِمال
کِی به ما می‌رســد زَمــانِ وِصال
1- خوش خَبَر باشی، ای نَسیمِ شِمال
که به ما می‌رســد زَمــانِ وِصال
2- قِصَّهُ العِشق لَا انفِصَامَ لَهَا
فُصِمَـت‌ها هُنا لِسانُ القال
قِصَّهُ العِشق لَا انفِصَامَ لَهَا
فُصِمَـت‌ها هُنا لِسانِ مَقال
3- مالِسَلمَی وَ مَن بِذِی سَلَمٍ
اَینَ جیرانُنا وَ کَیفَ الحَال
4- عَفَــتِ الــدّارُ بَعـدَ عافیهٍ
فَأسأَلوا حالَهَا عَنِ الاَطلال
5- فِی جَمالِ الکَمالِ نِلتَ مُنیً
صَرَفَ اللهُ عَنکَ عَینَ کَمال
6- یا بَرِیدَ الحِمی حَمَاکَ اللهُ
مـَرحَبا مَرحَبا تَعَال تَعَال
عَـرصة بَزمگاه خالی ماند
از حَریفان و رَطلِ مالامال
7- عَـرصة بَزمگاه خالی ماند
از حَریفان و جامِ مالامال
8- سایه افکند حالیا شبِ هَجر
تا چه بازند شَب رَوانِ خیال
9- تُرکِ ما سوی کس نمی‌نگـرد
آه از این کِبریا و جاه و جَلال
10- حافِظا عشق و صابری تا چند؟
نالة عاشقان خوش است، بِنال
******************************
وزن غزل: فاعلاتن مفاعلن فعلات (بحر خفیف مسدس مخبون مقصور)
1- خوش خَبَر باشی، ای نَسیمِ شِمال
که به ما می‌رســد زَمــانِ وِصال
موضوع بیت:نفحات ربانی (مژدۀ وصل)
مضمون بیت: باد صبا و خبر خوش وصال
معنی واژگان:نسيم شمال: باد صبا، باد ملايمي که افتان و خيزان از سوي شمال مي وزد/ وصال: رسيدن به معشوق/ خوش خبر بودن: مژده دادن، نويد دادن. (در بعضي از نسخ اصيل قديم اين بيت چنين است: خوش خبر بادي اي نسيم شمال – کي به ما مي رسد زمان وصال؟ که مناسب تر است).
معنی بیت: ای باد نرم و خنک شمال که همواره مژده بخش باشی و خبر خوش بیاوری، به یقین نوبت پیوستن ما به دوست نزدیک شده است.
………………………….
2- قِصَّهُ العِشق لَا انفِصَامَ لَهَا
فُصِمَـت‌ها هُنا لِسانُ القال
موضوع بیت:عشق(حدیث عشق گفتنی نیست)
واج آرایی: تکرار آوای «s» و حرف «ل» و «هـ»
معنی بیت: داستان عشق را هیچ گسستنی نیست(این قصه برجاست)، در این جا زبان گفتار بریده ماند، مولانا می گوید:
گرچه تفسیر زبان روشنگرست
لیک عشق بی زبان گویاترست
…………………………..
3- مالِسَلمَی وَ مَن بِذِی سَلَمٍ
اَینَ جیرانُنا وَ کَیفَ الحَال
موضوع بیت:عبرت(به یاد رفتگان عاشق)
مضمون بیت: به یاد رفتگان عاشق
معنی واژگان:سلمي: نام معشوقه اي در شعر عرب است که مظهر (سمبل) معشوقه و از عرائس شعري است/ ذي سلم: نام محلّي است، پاي درختي از باديه که محلّ «سلمي» است)
واج آرایی: تکرار حرف «س» در مصراع اول، و حرف «ن»
معنی بیت: سلمی معشوق ما را چه رسیده است و در ذی سلم منزلگاه یار ما کیست؟
همسایگان ما کجا رفتند و حال چگونه است؟
……………………………………….
4- عَفَــتِ الــدّارُ بَعـدَ عافیهٍ
فَأسأَلوا حالَهَا عَنِ الاَطلال
موضوع بیت: عبرت(به یاد رفتگان عاشق)
مضمون بیت: به یاد رفتگان عاشق
معنی بیت: خانه ای که درست و آباد بود ویران و ناپدید گردید، حال آن سرای از ویرانه های بازمانده بپرسید
………………………………..
5- فِی جَمالِ الکَمالِ نِلتَ مُنیً
صَرَفَ اللهُ عَنکَ عَینَ کَمال
موضوع بیت: وصال(وصال کمال آرزوست)
مضمون بیت: تمنای وصال-تمنای کمال
واج آرایی: تکرار حرف «م»، «ل» و «ن»
معنی بیت: با داشتن کمال زیبائی و نکوئی کامروا شدی. ایزد چشم زخم حسود را از تو دور گرداند.
در برخی نسخ چنانکه مرحوم قزوینی در حاشیة صفحة 206 دیوان حافظ ذکر کرده اند در برخی نسخ فی کمال الجمال بجای فی جمال الکمال آمده که بر متن ترجیح دارد
……………………………………….
6- یا بَرِیدَ الحِمی حَمَاکَ اللهُ
مـَرحَبا مَرحَبا تَعَال تَعَال
موضوع بیت:نفحات ربانی (طلب )
مضمون بیت: طلب خبراز کوی محبوب
واج آرایی: تکرار آوای «H»
معنی بیت: ای پیک جایگاه ویژة معشوق، خدا ترا نگاه دارد، خانه بر تو گشاده باد، خوش آمدی بیا و فرود آی.
……………………………………….
7- عَـرصة بَزمگاه خالی ماند
از حَریفان و جامِ مالامال
موضوع بیت:عبرت(به یاد عاشقان رفته)
مضمون بیت: پس از بزم
معنی واژگان:عرصه بزمگاه: مجلس شادي و نشاط و سرور/ حريفان: مقصود شرابخواران و افراد شرکت کننده در مجلس بزم است/ جام مالامال: جام پر (از شراب)
قواعد: جام مالامال: موصوف و صفت
آرایه ها: تناسب در بزم و حريفان و جام مالامال/ تضاد در خالي و مالامال / لف و نشر در کل بیت
واج آرایی: تکرار آوای «آ»
معنی بیت: صحن مجلس عيش و شادماني از ياران هم پياله و جام لبالب باده خالي است.
محصول بيت ــ عرصه مجلس از ياران باده نوش و از قدح‌هاى مالامال يعنى مملو از شراب خالى ماند.
……………………………………….
8- سایه افکند حالیا شبِ هَجر
تا چه بازند شَب رَوانِ خیال
موضوع بیت:خیال(خیال پردازی عاشق در شب جدایی)
مضمون بیت: هجران و خيال عاشق
معنی واژگان:حاليا: اکنون/ بازند: بازي مي کنند/ شب رو: عيّار، آن که در شب سفر مي کند/ خيال: تصوّر (معشوق)
قواعد: شب هجر: در اينجا اضافه ي تشبيهي است يعني هجران يار به شب تشبيه شده است
آرایه ها:تناسب در سايه و شب و شبرو و خيال
واج آرایی: تکرار حرف «ن»
معنی بیت: اکنون شب جدائی سایه گستر شد و عرصه را فراگرفت تا بنگریم که خیالهای شب پیما چه نقشی بازی میکنند و عاشق را تا کجا میکشند.
…………………………….
9- تُرکِ ما سوی کس نمی‌نگـرد
آه از این کِبریا و جاه و جَلال
موضوع بیت:ناز و نیاز
مضمون بیت: يار بي اعتنا و متکبّر
معنی واژگان:تُرک: زيبارو/ آه: واي، فرياد/کبريا: تکبر، جلال و جبروت/ جاه: مقام/ جلال: بزرگي، شکوه و عظمت
آرایه ها: تناسب در کبریا و جاه و جلال / ترادف ملیح در جاه و جلال
واج آرایی: تکرار حرف «س» در مصراع اول، «ج» در مصراع دوم و «ک» در بیت
معنی بیت: شاهد زیبای ما بکسی التفاتی ندارد، دریغ از این گردنکشی و منزلت و بزرگی
…………………………………
10- حافِظا عشق و صابری تا چند؟
نالة عاشقان خوش است، بِنال
موضوع بیت:اشک عاشق و نالۀ او
مضمون بیت: حافظ و ناله ي عاشقانه
معنی واژگان:صابري: صبر، شکيبايي/ تا چند: چه اندازه؟ تا کي؟/ خوش: دلپذير، جالب توجه
آرایه ها:تناسب در ناله و عاشق /تناسب و به نوعی تضاد در عاشق و صابر
واج آرایی: تکرار آواي «آ» و حرف «ش»
معنی بیت: اي حافظ، تا کي مي توان عاشق بود و شکيبايي را هم پيشه کرد؟ ناله سر ده که ناله ي عاشقان خوش و دل نشين است.
محصول بيت ــ اى حافظ عشق و صابرى تا كى. ناله عاشقان خوش است خوش است پس بنال، يعنى ناله و زارى عاشقانه مقبول است. بنابراين اى حافظ ناله بكن.
……………………………………………
