*غزل 259*
1- مَنَم که دیده به دیدار دوست کردم باز؟
چه شُکــر گویَمَت ای کارسازِ بنده نواز؟
2- نـیازمـَـندِ بلا گـو رُخ از غُبارمَشــوی
که کیمیایِ مُراد است خاکِ کویِ نیاز
*به یک دو قطره که ایثار کردی ای دیده
بسا که بر رُخِ دولت کنی کرشمۀ ناز
3- زِ مُشکلاتِ طَریقت، عِنان متاب ای دل
که مَـردِ راه نَیَندیشـد از نشیب و فراز
4- طَهـارت ار نه به خـون جگـر کندعاشق
به قولِ مُفتیِ عشقش درست نیست نماز
5- در این مَقامِ مَجازی بـه جُز پیاله مگیر
در این سراچة بازیچه غیرِ عشق مباز
6-به نیـم بوســه دعایــی بخـر ز اهل دلی
که کِیدِ دشمنت از جان و جسم دارد باز
*من از نسیمِ سخن چین چه طَرف بَربندم
چو سَروِ راست دراین باغ نیست محرمِ راز
*تَنَم زِ هِجرِ تو چشم از جهان فرو می بست
نُویدِ دولَتِ وَصلِ تو داد جانم باز
*به هیچ در نروم بعد از این زِ حَضرَتِ دوست
چو کعبه یافتم ،آیم زِ بت پرستی باز
*گَرَم چو خاک زمین خوار می کنی سهل است
حرام می کُن و بر خاک سایه می انداز
*چه حلقه ها که زدم بر درِ دل از سَرِ سوز
به بویِ صبحِ وِصالِ تو در شبانِ دراز
*شبی چُنین به سَحَرگَه زِ بَخت خواسته ام
که با تو شَرحِ سَرانجامِ تو کنم آغاز
*امیدِ قندِ تو می داشتم زِ بختِ بلند
نصیبِ زُلفِ تو می خواستم زِ عمرِ دراز
*چو غُنچه سِرِّ درونش کجا نهان ماند
دِلِ مرا که نَسیم صباست مَحرَمِ راز
فکند زمزمة عشق در حجاز وعراق
نوایِ بانگِ غزل‌هایِ حافظِ شیراز
7- فکند زمزمة عشق در حجاز وعراق
نوایِ بانگِ غزل‌هایِ حافظ ازشیراز
وزن غزل:مفاعلن فعلاتن مفاعلن فع لان (بحر مجتث مثمن مخبون اصلم مسبغ)
1- مَنَم که دیده به دیدار دوست کردم باز؟
چه شُکــر گویَمَت ای کارسازِ بنده نواز؟
موضوع بیت:رویت (دیدار یار)
مضمون بیت: شکر ديدار دوست
معنی واژگان:منم: اين من هستم! (با تعجب و شادي)/ ديدار: ديدن، قيافه/ کارساز: کسي که مشکلات را برطرف مي کند/ بنده نواز: کسي که بندگان خويش را نوازش مي کند
آرایه ها:نوعی جناس در ساز و باز و نواز
واج آرایی:تکرار حرف «د» در مصراع دوم و تکرار آواي «s» و «z» و تکرار آواي «آ» در بيت
معنی بیت: شگفتا این منم که چشم به جمال یار روشن کردم ، ای برآرندۀ نیاز و بنده پرور چگونه از تو سپاس گزارم که نعمت دیدار دوست را قسمت من ساختی .
……………………..
2- نـیازمـَـندِ بلا گـو رُخ از غُبارمَشــوی
که کیمیایِ مُراد است خاکِ کویِ نیاز
موضوع بیت:خاک کوی دوست (خاک کوی دوست آبروی چهرۀ عاشق است)
مضمون بیت: خاک کوي معشوق
معنی واژگان:نيازمند بلا: انساني که در روز الست جام بلا را از دست محبوب ازلي گرفته است، عرفا و صوفيان حقيقي عقيده دارند که در روز الست (روزي که خداوند به ارواح موجودات فرمود: اَلَست بِربِّکُم) از دست خدا جام بلايي گرفتند و نوشيدند/ گو … مشوي: نبايد بشويد/ کيميا: اکسير، تبديل کننده ي کم ارزشها به چيزهاي گرانبها/ مراد: آرزو، مقصود/ نياز: يکي از معاني نياز معشوق است
آرایه ها:نوعی جناس در نيازمند و نياز/ نوعي تضاد يا طباق در رخ با غبار و خاک / تناسب در غبار شستن و خاک و کوي
واج آرایی: تکرار حرف «ک» در مصراع دوم و تکرار آواي «آ» در بيت
معنی بیت: به حاجتمند محنت عشق بگو که چهره از غبار کوی دوست پاک نکند که اکسیر رسیدن به سر منزل مقصود گرد کوی نیاز و خاکساری در راه معشوق است.
…………………………………..
3- زِ مُشکلاتِ طَریقت، عِنان متاب ای دل
که مَـردِ راه نَیَندیشـد از نشیب و فراز
موضوع بیت:مشکلات راه سلوک(عاشق واستقبال از مشکلات سلوک)
مضمون بیت: تحمّل و بردباري در راه عشق حق
معنی واژگان:مشکلات: سختيها/ طريقت: راه تصوف و عرفان حقيقي/ عنان متاب: روي گردان مشو/ نشيب: سرازيري، پست/ فراز: سربالايي، بلند
آرایه ها: تناسب در طريقت و عنان تافتن و مرد راه و نشيب و فراز /تضاد یا طباق در نشيب و فراز
واج آرایی: تکرار آواي «t» و «d» و حرف «ي»
معنی بیت: دلا ، از دشواریهای سلوک رو مگردان و راه بر متاب ، چه رهرو کامل از ناهمواریهای طریق نگران و مشوش نشود .
…………………………….
4- طَهـارت ار نه به خـون جگـر کندعاشق
به قولِ مُفتیِ عشقش درست نیست نماز
موضوع بیت:طهارت(نماز مقبول عاشق در طهارت به خون جگر است)
مضمون بیت: (طهارت نماز عاشق) (غم عشق)
معنی واژگان:طهارت: غسل و وضو و تيمّم که مقدمه ي نماز است/ خون جگر: غم و غصّه و سختيها/ قول: گفته، گفتار/ مفتي: فتوي دهنده / ش: در کلمه ي عشقش مربوط به نماز است، يعني نمازش/ مفتی عشق: داور یا فتوی دهندۀ محبت / مفتی عشق: تشبیه صریح
آرایه ها: تناسب در طهارت و مفتي و درست بودن و نماز
معنی بیت: اگر عاشق با خون جگر وضو نسازد و از جان دست نشوید ، به فتوای داور عشق ، نمازش درست نباشد و مقبول حق نیفتد.
………………………………….
5- در این مَقامِ مَجازی بـه جُز پیاله مگیر
در این سراچة بازیچه غیرِ عشق مباز
موضوع بیت:سالک (به جز محبت ورزی سالک را به مقصد نمی رساند )
مضمون بیت: عشق و مستي
معنی واژگان:مقام: جا/ مجازي: منسوب به مجاز (ضد حقيقي)/ مقام مجازي: اين دنيا/ سراچه ي بازيچه: اين دنيايي که همۀ کارهايش بازي و بازيچه است.
آرایه ها: سراچۀ بازیچه: به استعاره مراد دنیا یا جهان فرودین/نوعی جناس در باز و مباز
واج آرایی:تکرار حروف «ج» و «چ» و آواي «آ» و «s» و «z»
معنی بیت: درین دنیا که نمودی بی بودست و بقائی ندارد ، جز بادۀ معرفت منوش و در این سراب فریب جز عشق مورز.
………………………….
6-به نیـم بوســه دعایــی بخـر ز اهل دلی
که کِیدِ دشمنت از جان و جسم دارد باز
موضوع بیت:بوسه(تجلی جمالی بوسه)-دعا(دعای عاشق در حق معشوق )
مضمون بیت: طلب بوسه
معنی واژگان:نيم بوسه: بوسه ي کوچک/ کيد: دشمني/ بازدارد: حفظ کند/ اهل دل: عاشق/ کید دشمن: نیرنگ و مکر دشمن.
معنی بیت: به بوسه ای مختصر دعای خیر صاحبدلی را خریدار شو که دعای اهلدل نیرنگ دشمن را از تن و جان تو دور خواهد داشت.
……………………………
7- فکند زمزمة عشق در حجاز وعراق
نوایِ بانگِ غزل‌هایِ حافظ ازشیراز
موضوع بیت:حافظ و شعر او (سخن عشق عالم گیر است)
مضمون بیت: حافظ و شعر او
معنی واژگان:زمزمه: ترنّم، صداي خواندن ملايم/ حجاز و عراق: نام دو سرزمين است امّا حجاز نام يکي از دوازده مقام موسيقي ايران بوده است که «حجاز و عراق: آوازهاي آن به شمار مي آيد ، مقصود آنکه حافظ به غزلسرایی شهرۀ آفاق شد/نواي بانگ: صداي خواندن بلند
آرایه ها: تناسب در زمزمه و نوا و بانگ/تضاد یا طباق در زمزمه و بانگ / تناسب در حجاز و عراق و شيراز /ایهام در حجاز و عراق
معنی بیت: آهنگ زيباي غزل هاي حافظ از شيراز، نغمه ي عشق را در حجاز و عراق طنين انداز کرد.
……………………………
