- *غزل 247*
1-صَبا زِ منـزلِ جانان گُــذَر دِریغ مدار
وز او به عاشقِ بیدل خـبر دریغ مدار
2-به شُکرِ آن که شکفتی به کام ِبخت، ای گُل
نَسیمِ وَصــل ،زِ مُـرغِ سَحـَـر دریغ مدار
3-حَریفِ عشقِ تو بودم چو ماهِ نو بودی
کُنون که مـاهِ تمامی نَظَـر دریغ مدار
4-جهان و هر چه در او هَست سَهل و مُختَصَر است
زِ اَهــلِ مَعــرفت ایـن مـختـصـر دریــغ مدار
5-کُنون که چشمة قَند است، لَعلِ نوشینَت
سُخَن بگوی و زِ طوطـی شکر دریغ مدار
مَکارِمِ تو به آفـاق می‌بَــرَد شاعر
از او وظیفۀ زادِ سفر دریغ مدار
6- مَکارِمِ تو به آفـاق می‌بَــرَد شاعر
از او وظیفه و زادِ سفر دریغ مدار
7-چو ذکرِ خیرِ طَلَب می‌کنی، سخن این است
که در بهایِ سـخـن سیـم و زر دریغ مدار
*مُرادِ ما همه موقوفِ یک کرشمۀ توست
ز دوستانِ قدیم این قَدَر دریغ مدار
غُبارِ غم بِرَوَد، حال به شود حافظ
تو آبِ دیده از آن رهگذر دریغ مدار
8-غُبارِ غم بِرَوَد، حال خوش شود حافظ
تو آبِ دیده از این رهگذر دریغ مدار
وزن غزل:مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلات (بحر مجتث مثمن مخبون مقصور)
1-صَبا زِ منـزلِ جانان گُــذَر دِریغ مدار
وز او به عاشقِ بیدل خـبر دریغ مدار
موضوع بیت:خبر(خبرازیار)
مضمون بیت: خبر از يار
معنی واژگان:صبا: بادي است که از جانب شمال يا مشرق مي وزد و بادي است سرد و ملايم و معمولاً پيام آور و پيامبر ميان عاشق و معشوق است/ جانان: معشوق، منسوب به جان، يار همچون جان/ دريغ مدار: خودداري و مضايقه مکن/ بيدل: دل از دست داده و مجنون
قواعد: بیدل: صفت عاشق ، مرکب از بی(پیشوند سلب و نفی)+ دل (اسم)
آرایه ها:تناسب در جانان و عاشق و بيدل
واج آرایی: تکرار حروف «ر» و «ز»
معنی بیت: اي صبا، از اينکه بر کوي معشوق بگذري و از او براي اين عاشق بي دل خبري بياوري، دريغ مکن.
محصول بيت ــ اى صبا گذر را دريغ مدار از منزل جانان: گذشتن و عبور كردن را از منزل و مأواى جانان مضايقه مكن و براى عاشق مسكين از آن‌جا خبر آوردن را دريغ مدار: از منزل جانان براى عاشق بيچاره خبر آوردن را دريغ مكن. خلاصه از سر كوى جانان به عاشق مسكين خبرى بيار.
………………………………
2-به شُکرِ آن که شکفتی به کام ِبخت، ای گُل
نَسیمِ وَصــل ،زِ مُـرغِ سَحـَـر دریغ مدار
موضوع بیت:عنایت (توسل به دامن خوبان)
مضمون بیت: تمنّاي توجّه معشوق
معنی واژگان:شکر: منّت، سپاس، شکرانه/ کام بخت: رسيدن به آرزو با مساعدت بخت/ نسيم: بو، باد ملايم/ وصل: رسيدن عاشق به معشوق، وصال/ مرغ سحر: بلبل
آرایه ها: تناسب در شکفتن و گل و نسيم و مرغ سحر
واج آرایی: تکرار حروف «ک» و «گ» در مصراع اول و تکرار آواي «s» در مصراع دوم]
معنی بیت: ای گل، به شکرانۀ آنکه به مراد طالع نیک خود شکوفان و خندانی ، بوی وصال را بر دست نسیم از بلبل بیدل سحری مضایقه مکن.
…………………………….
3-حَریفِ عشقِ تو بودم چو ماهِ نو بودی
کُنون که مـاهِ تمامی نَظَـر دریغ مدار
موضوع بیت: عنایت (طلب عنایت از اولیاء)
مضمون بیت: عشق قديم
معنی واژگان:حريف عشق: عاشق/ ماه نو: منظور زيباروئي است که در مرحله ي نوجواني و آغاز زيبائي باشد/ ماه تمام: کسي که در کمال جواني و زيبائي باشد.
آرایه ها:تناسب در نظر و ماه
واج آرایی: تکرار حرف «ن»
معنی بیت: تا هلال بودی ، من همدم و همکار مهر تو بودم ، اینک که بدر گشتی ، عنایت و لطف خود را از من مضایقه مکن.
………………………….
4-جهان و هر چه در او هَست سَهل و مُختَصَر است
زِ اَهــلِ مَعــرفت ایـن مـختـصـر دریــغ مدار
موضوع بیت:طلب (طلب انعام از یار بخشنده )
مضمون بیت: نظر و توجّه يار
معنی واژگان:سهل: خوار، آسان/ مختصر: کم و کاست/ اهل معرفت: عارفان
آرایه ها: جناس در مختصر در مصراع اول و دوم
واج آرایی: تکرار حرف «ر»
معنی بیت: گیتی و آنچه در آن می بینی خوار و ناچیز است ؛ جان من ، از عارفان اندک خواستۀ بیمقدار دنیا را مضایقه مکن.
…………………………………
5-کُنون که چشمة قَند است، لَعلِ نوشینَت
سُخَن بگوی و زِ طوطـی شکر دریغ مدار
موضوع بیت:مقام مخلَصین (طلب اسرار الهی از آنان )
مضمون بیت: سخن گفتن معشوق
معنی واژگان: نوشين: شيرين
آرایه ها: لعل: استعاره است از لبان معشوق /طوطی:به استعاره مراد عاشق است که گویای اسرار حسن است ،سخنان معشوق به شکر تشبيه شده است و طوطي به قند و شکر علاقه اي خاصّ دارد/ مقصود از طوطي خود شاعر است/ تناسب در قند و نوشين و شکر و طوطي /تناسب در لعل نوشين و سخن گفتن
واج آرایی: تکرار حروف «ن» و «ش»
معنی بیت: اینک که لعل جان بخش تو چشمۀ شهدست ، لب به سخن بگشا و از من که مانند طوطی خوش بیان به وصف جمال تو ترانه می سرایم ، بوسه شکرین مضایقه مکن.
…………………………….
6- مَکارِمِ تو به آفـاق می‌بَــرَد شاعر
از او وظیفه و زادِ سفر دریغ مدار
موضوع بیت: طلب (طلب انعام از یار بخشنده )
مضمون بیت: حسن طلب
معنی واژگان:مکارم: جمع مکرمت، بخششها، بزرگواريها/ آفاق: جمع افق، دنيا، جهان/ وظيفه: مقرّري، حقوق/ زاد سفر: توشه ي راه/
قواعد: مکارم: جمع مکرمت.
واج آرایی: تکرار آواي «آ» در بيت و تکرار حرف «ر» در مصراع اول و تکرار آواي «z» در مصراع دوم
معنی بیت: شاعر بزرگواریهای اخلاقی تو را از کران تا کران جهان می رساند ، پس نباید که از وی توشه راه و مقرری مضایقه کنی.
………………………
7-چو ذکرِ خیرِ طَلَب می‌کنی، سخن این است
که در بهایِ سـخـن سیـم و زر دریغ مدار
موضوع بیت: طلب (طلب انعام از یار بخشنده )
مضمون بیت: حسن طلب
معنی واژگان:ذکر خير: ياد نيکو/ سخن اين است: موضوع اصلي اين است/ سيم و زر: نقره و طلا، مقصود پول رايج است.
آرایه ها: جناس در سخن در دو مصراع / تناسب در بها و سيم و زر دريغ مدار / تناسب در ذکر خير و سخن
واج آرایی: تکرار آواي «s» و«z»
معنی بیت: وقتي خواهان نام نيک هستي، مطلب اين است که در برابر ارزش و بهاي شعر و سخن، از دادن سيم و زر دريغ مکن.
محصول بيت ــ اگر طالب ذكر خيرى: اگر مى‌خواهى نامت به خير و خوبى ياد شود بايد كه در بهاى سخن نقره و طلا را مضايقه نكنى. مراد، رعايت اهل سخن لازم است كه با كلام لطيف و شيرين نامت را در عالم مشهور نمايند.
………………………….
8-غُبارِ غم بِرَوَد، حال خوش شود حافظ
تو آبِ دیده از این رهگذر دریغ مدار
موضوع بیت:گریۀ سحری(گریه راهگشای عارف است)
مضمون بیت: اميد و گريه عاشقانه
معنی واژگان : غبار غم :گرد اندوه / آب ديده: اشک/از اين رهگذر: در اين راه، در اين راه عشق و رهگذر معشوق/ایهام در از اين جهت
قواعد: غبار غم: اضافه ي تشبيهي است.
آرایه ها: غبار غم: تشبیه صریح/تناسب در غبار و آب و رهگذر
واج آرایی:تکرار آواي «آ» و حروف «ر» و «د»] معنی بیت: حافظ گرد اندوه برخیزد و حال نکو گردد ، بدین سبب از گریستن مضایقه مکن تا آب دیده غبار غم را فرو نشاند.
……………………………….
