- * غزل 205 *
1-تا ز مَیخانه و مَی نام و نِشان خواهد بود
سَرِما خاکِ رَه پیرِ مُغان خواهد بود
حَلقة پیر مُغانَم زِ اَزَلَ در گوش است
بَرهَمانیم که بودیم و، همان خواهد بود
2-حَلقة پیر مُغان، از اَزَلَم در گوش است
بَرهَمانیم که بودیم و، همان خواهد بود
3-بر سَرِ تُربَتِ ما، چون گُذَری هِمَّت خواه
که زیارَتگه رِندانِ جهان خواهد بود
4-برو ای زاهِد خودبین که ز چَشمِ مَن و تو
رازِ این پَرده نِهانَست و نِهان خواهد بود
تُرکِ عاشِق کُشِ مَن مَست بُرون رفت امروز
تا که را خونِ دل از دیده روان خواهد بود؟
5-تُرکِ عاشِق کُشِ مَن مَست بُرون رفت امروز
تا دگر خونِ که از دیده روان خواهد بود؟
چَشمَم آن شَب که، زِ شوقِ تو نَهَم سَر به لَحَد
تا دَمِ صُبحِ قیامَت، نگران خواهد بود
6-چَشمَم آندَم که، زِ شوقِ تو نَهَد سَر به لَحَد
تا دَمِ صُبحِ قیامَت، نگران خواهد بود
بَختِ حافِظ گر ازین گونه مدد خواهد داد
زلفِ معشوقه به دستِ دگران خواهد بود
بَختِ حافِظ گر ازین دست مدد خواهد داد
زلفِ معشوق به دستِ دگران خواهد بود
7-بَختِ حافِظ گر ازین گونه مدد خواهد کرد
زلفِ معشوقه به دستِ دگران خواهد بود
******************************
وزن غزل 205: فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لان (بحر رمل مثمن مخبون اصلم مسبغ)
1-تا ز مَیخانه و مَی نام و نِشان خواهد بود
سَرِما خاکِ رَه پیرِ مُغان خواهد بود
موضوع بیت: عشق (ثبات عاشقی )-سالک ( از سالک ارادت از دوست عنایت )
مضمون بیت: مي و ميخانه و پير مغان
معنی واژگان:تا: تا وقتي که/ نام و نشان: اسم و رسم/سر ما خاک ره … خواهد بود: سر ما زير قدم … خواهد بود، سرسپرده ي … خواهيم بود/ پير مغان: گرداننده ي ميخانه و صاحب آن که مغبچگان زيردست او به کار مشغولند، مرشد، مراد/ اگر مقصود از «مي» شراب عشق، و از «ميخانه» مقام عشق ازلي باشد، «پير مغان» مراد و مرشد حقيقي و راهنما به سوي مبدأ ازلي است
آرایه ها: تناسب در ميخانه و مي و پير مغان /ترادف ملیح در نام و نشان /جناس در میخانه و می
واج آرایی:تکرارآواي«آ»وحروف«ن» و «م»و«خ»
معنی بیت: تا آن زمان که از بزم روحانی و بادة معرفت در جهان اسم و رسمی باشد، سر بارادت برآستان پیر مغان مرشد روشن دل خواهیم نهاد.
………………..
2-حَلقة پیر مُغان، از اَزَلَم در گوش است
بَرهَمانیم که بودیم و، همان خواهد بود
موضوع بیت: عهد الستی (وفای به عهد از جانب عاشق)
مضمون بیت: مست ازل
معنی واژگان:حلقه در گوش بودن: غلام کسي بودن/ ازل: روز آغازين و بي آغاز خلقت/ بر همانيم: بر اين موضوع وفا داريم/
آرایه ها: جناس در همانیم و همان/تناسب در حلقه و گوش
واج آرایی: تکرار حروف «م» و «ن»و«ه»و«ب»
معنی بیت: حلقة بندگی پیر عارفان از روز نخست در گوش منست ما بر همان عهد و میثاق که بودیم می پاییم و خواهیم ماند.
……………….
3-بر سَرِ تُربَتِ ما، چون گُذَری هِمَّت خواه
که زیارَتگه رِندانِ جهان خواهد بود
موضوع بیت:اولیای الهی (توجه به اولیاء موجب تقویت ایمان است-عنایت اولیاء ابدی است )
مضمون بیت: تربت حافظ
معنی واژگان:تربت: خاک، قبر/ همّت: دعاي خير، تأييد توفيقات رباني و پشتيباني از خير و سعادت/ زيارتگه: محل زيارت/ رندان: کساني که ظاهر بد و باطني نيکو دارند و از لحظات عمر خويش براي رسيدن به حق استفاده مي کنند/ ظرافتي شکوهمندانه در اين بيت است که همه ي زائران قبور دعا در حق صاحب قبر مي کنند و در اينجا برعکس است و حتي رندان جهان هم همت خواه اين خاکند
آرایه ها:تناسب در تربت و زيارتگه /تناسب در همت و رند
واج آرایی:تکرار حروف «ر» و «ن» و«ت»و«ه»و آواي «آ»
معنی بیت: چون به کنار آرامگاه ما آمدی، نظر عنایتی بطلب و توجه باطنی از ما بجوی، چه این خاک پاک زیارتگاه و قبلة حاجت آزادگان وارستة جهان خواهد بود.
……………….
4-برو ای زاهِد خودبین که ز چَشمِ مَن و تو
رازِ این پَرده نِهانَست و نِهان خواهد بود
موضوع بیت: اسرارالهی (اسرار ازل را به کاملان نمایند)
مضمون بیت: اسرار عالم
معنی واژگان:اين پرده: پرده ي غيب/ نهان: پنهان
آرایه ها: تناسب در راز و نهان و پرده / تناسب در «بين» در خودبين و چشم و پرده / نوعی تضاد در «بين» در خودبين و «چشم» با نهان /تکرار ملیح نهان
واج آرایی: تکرار آواي «آ» و حرف «ن»و«ز»
معنی بیت: ای پارسای خودپسند، دور شو که از دیدة ظاهربین من و تو سر سرا پردة هستی و راز جهان آفرینش پنهان است و همچنان پوشیده خواهد ماند.
…………………..
5-تُرکِ عاشِق کُشِ مَن مَست بُرون رفت امروز
تا دگر خونِ که از دیده روان خواهد بود؟
موضوع بیت:تجلی (معشوق و تجلی جلالی)
مضمون بیت: معشوق عاشق کُش
معنی واژگان:ترک: معشوق زيبا/ عاشق کش: معشوقي که باعث رنج و ناراحتي عاشقان خود مي شود و آنان را زجر مي دهد/ تا: تا ببينيم/ خون از ديده روان بودن: سرشک خونين ريختن
آرایه ها: تناسب در تُرک و «کُش» در عاشق کش و خون و روان بودن / تُرک و مست نوعي مبالغه در قتل و خونريزي است
واج آرایی:تکرار حروف «ن» و «ک»و«د»
معنی بیت: امروز یار زیبای سرمست من که ریختن خون عاشق را روا می شمرد بیرون شتافت تا از این پس از جفای وی خونابه از دیدةکدام دلداده جاری خواهد شد؟
…………………
6-چَشمَم آندَم که، زِ شوقِ تو نَهَد سَر به لَحَد
تا دَمِ صُبحِ قیامَت، نگران خواهد بود
موضوع بیت:عشق(عشق ابدی است)
مضمون بیت: عشق ابدي
معنی واژگان:ز شوق تو: با عشق تو، با عشق ديدار تو/ لحد: که در زبان عربي لحد، به سکون حرف دوم تلفظ مي شود، تنگناي قبر/ دم صبح قيامت: آغاز بامداد رستاخيز/ نگران: نگرنده، منتظر
قواعد: نهد: سوم شخص در معناي اول شخص (چشم در مصراع اول مسنداليه مصراع دوم است).
آرایه ها: تناسب در چشم و نگران /تناسب در دم و صبح و قيامت /تناسب در لحد و قيامت
واج آرایی: تکرار حرف «م»وآوای«h»
معنی بیت: آن نفس که به آرزوی دیدار تو دیدة من در نهانگاه گور سر بر خاک گذارد تا فراز آمدن صبح رستخیز همچنان مشتاق و در انتظار خواهد ماند.
…………………
7-بَختِ حافِظ گر ازین گونه مدد خواهد کرد
زلفِ معشوقه به دستِ دگران خواهد بود
موضوع بیت: غیرت (حسرت از بی نصیبی در عشق )
مضمون بیت: بخت نامساعد حافظ
معنی واژگان:بخت: طالع، شانس/ از اين گونه: اين طور که/ مدد: کمک / مصراع دوم نشانه ي تصاحب معشوق است از سوي ديگران
آرایه ها: نوعي طنز ظريف و لطيف در اين بيت وجود دارد/ مدد: در اینجا به استعارة عنادیه مقصود ناسازگاری و عدم مساعدت چنانکه در این بیت حافظ مبارک باد را بجای تعزیت و تسلیت بکار برده است: تا شدم حلقه بگوش در میخانة عشق
هر دم آید غمی از نو بمبارکبادم
واج آرایی: تکرار حرف «گ» و آواي «s» و «z»
معنی بیت: اگر طالع چنین ناسازگاری کند گیسوی یار بچنگ اغیار خواهد افتاد.
………………….
