- غزل 157
1- هَر که را با خَطِ سَبزت سَرِ سودا باشد
پای از این دایره بیرون نَنَـهد، تا باشد
2- من چو از خاکِ لَحَد لاله صفت برخیزم
داغِ سـودای تـوام سِــرِّ سـُوِیـدا باشد
3- تو خود ای گوهرِ یک دانه کجایی آخِر
کز غَـمَت دیـدة مردم همه دریا باشد
در بُنِ هـر مـُژه‌ام آب روانی است، بیا
اگرت میلِ لبِ جوی و تماشا باشد
از بُنِ هـر مـُژه‌ام آب روان است، بیا
اگرت میل، به گُلگَشت و تماشا باشد
4-از بُنِ هـر مـُژه‌ام آب روان است، بیا
اگرت میلِ لبِ جوی و تماشا باشد
چون دِلِ من، دَمی از پرده برون آی و دَرآ
کـه دگــرباره مـلاقات نـه پـیــدا بـاشـد
5-چون گُل و می، دَمی از پرده برون آی و دَرآ
کـه دگــرباره مـلاقات نـه پـیــدا بـاشـد
6-ظِلِّ مَمدودِ خَمِ زلفِ توام، بر سر باد
کاندرین سایه قِرارِ دلِ شـیدا باشد
*تاکی ای گوهریکدانه رواخواهی داشت
کزخیالِ تو مرا دیده چو دریا باشد
7-چَشمَت از ناز به حافظ نَکُند میل آری
سَـرگِـرانی، صِـفَـتِ نـرگسِ رَعنا باشد
******************************
وزن غزل: فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لن (بحر رمل مثمن مخبون اصلم)
1- هَر که را با خَطِ سَبزت سَرِ سودا باشد
پای از این دایره بیرون نَنَـهد، تا باشد موضوع بیت:عشق (وفاداری عاشق در پای معشوق.)
مضمون بیت: (خط سبز چهره ي يار و عشق ابدي).
معنی واژگان: خط سبز: مقصود موهاي نرم و لطيفي است که اطراف چهره ي محبوب پيدا مي شود/ سر: قصد/ سودا: عشق، شيفتگي/ اين دايره: مقصود دايره ي عشق است با اشاره به خط سبز که همچون دايره اي در اطراف چهره ي معشوق است/ تا باشد: تا وقتي که زندگي مي کند
آرایه ها: تضاد در سر و پا / تناسب در سر و سودا /تناسب در خط و دايره/خط سبز: باستعاره مراد سبزة عذار یا موهای نورسته بر رخسار
واج آرایی: تکرار حروف «د» و «س» و «ب»و«د»وآواي «آ»
معنی بیت: هرکسی که با سبزة عذار تو خیال عشقبازی داشته باشد، تا زنده ماند پای از محیط عاشقی بیرون نگذارد.
…………………………………………………………………..
2- من چو از خاکِ لَحَد لاله صفت برخیزم
داغِ سـودای تـوام سِــرِّ سـُوِیـدا باشد
موضوع بیت: عشق (عشق یک داغ ازلی و ابدی است)
مضمون بیت: (عشق ابدي تا صبح قيامت).
معنی واژگان: لحد: قبر، قسمتي از قبر که مرده را در آن مي خوابانند/ لاله صفت: مانند لاله/ داغ: نشان، اشاره به وسط گل لاله که تقريباً سياه است/ سودا: عشق/ سرّ: راز/ سويدا: نقطه ي وسط قلب، نقطه ي سياه ميان دل
آرایه ها: تناسب در خاک و لاله و داغ / جناس در سودا و سويدا
واج آرایی: تکرار حرف «ل» و«س» و«د»
معنی بیت: من چون از نهانخانة گور مانند لالة خونین کفن سر برگیرم، داغ عشق تو در میان دل من پنهان خواهد بود.
………………………………………………………………….
3- تو خود ای گوهرِ یک دانه کجایی آخِر
کز غَـمَت دیـدة مردم همه دریا باشد
موضوع بیت:حدیث فراق.
مضمون بیت: (معشوق بي همتا/ گريه ي فراق).
معنی واژگان: خود: واقعاً به راستي/ گوهر يکدانه: معمولاً اگر صدفي فقط يک مرواريد در درونش باشد آن مرواريد درشت و بي نظير مي شود، در اينجا بي همتا در معني يکدانه مناسب تر است. آخر: عاقبت
آرایه ها: تناسب در گوهر و يکدانه و دريا /تناسب در گوهر و ديده و مردم /تضاد در یکدانه و همه
واج آرایی: تکرار حرف «د»و«ک»و«ر»
معنی بیت: اي گوهر بي همتا، کجايي که از غم دوري تو چشم مردم از بسياري اشک چون دريا شده است؟
محصول بيت ــ اى گوهر يكدانه تو كجائى كه از خيالت چشمم چون دريا گشت. يعنى خيال تو كه به خاطرم آمد بى‌اختيار به قدرى گريستم كه چشمم دريا شد، حالا بيا و ما را از اين گريه خلاص كن.
………………………………………………………………….
4-از بُنِ هـر مـُژه‌ام آب روان است، بیا
اگرت میلِ لبِ جوی و تماشا باشد
موضوع بیت: حدیث فراق(اشک عاشق در فراق معشوق.)
مضمون بیت: (گريه ي عاشق).
معنی واژگان: بن: بيخ، پايه
آرایه ها: تناسب در آب و روان و جوي و تماشا /تضاد در بن و لب
واج آرایی: تکرار حرف «ب»و«ل»و«ر»
معنی بیت: اگر خواهان نشستن بر لب جوي آب و تماشاي آن هستي، بيا ک از بن هر مژه ام جوي آبي روان است.
محصول بيت ــ از بيخ هر مژه‌ام آب جارى است يعنى اشك چشمم روان مى‌شود اگر ميل تماشاى كنار چشمه را دارى بيا و چشمه چشم مرا سير كن.
…………………………………………………………………..
5-چون گُل و می، دَمی از پرده برون آی و دَرآ
کـه دگــرباره مـلاقات نـه پـیــدا بـاشـد
موضوع بیت: تمنّای وصل.
مضمون بیت: (معشوق و گل و مي).
معنی واژگان: گل: پرده ي گل پوشش سبز غنچه است و پرده ي مي خمّ شراب و صراحي است و کلمه ي «دمي» اشاره به کوتاهي عمر گل و پنهان شدن زودبه زود شراب از ترس محتسب است/ شراب و گل در مجلس ميخواران ظاهر مي شود و معشوق در مجلس عشّاق.
آرایه ها:تضاد در پرده و پیدا
واج آرایی:«م»و«ر»و«د»
معنی بیت: چون گل از پردة غنچه و چون می از حجاب خم برون خرام و بمحفل ما گام بنه که بار دیگر زمان دیدار ما معلوم نیست و میسر نمیگردد.
……………………………………………………………………….
6-ظِلِّ مَمدودِ خَمِ زلفِ توام، بر سر باد
کاندرین سایه قِرارِ دلِ شـیدا باشد
موضوع بیت:تمنای عنایت
مضمون بیت: (زلف معشوق و آرام عاشق).
معنی واژگان: ظلّ: سايه/ ممدود: دراز، بلند، کشيده/ خم زلف: پيچ و تاب زلف/ دل شيدا: دل ديوانه از عشق، دل شيفته.
قواعد: ظل ممدود:موصوف و صفت: ممدود اسم مفعول از مد بفتح اول و تشدید دوم بمعنی کشیدن و گستردن
آرایه ها: ترادف در ظلّ و سايه / تناسب در ممدود و زلف و سر / نوعی تضاد در قرار و شيدا /تناسب در دل و سر و زلف
واج آرایی: تکرار حروف «د» و «م»وآوای«z»
معنی بیت: سایة گستردة کمند گیسوی تو بر سر من پیوسته باد ( بکنایه یعنی لطف تو بعاشق بر دوام باد) که در پناه این سایه دل دیوانه را آرامشی است.
…………………………………………………………………..
7-چَشمَت از ناز به حافظ نَکُند میل آری
سَـرگِـرانی، صِـفَـتِ نـرگسِ رَعنا باشد
موضوع بیت: عشق(ناز معشوق و نیاز عاشق.)
مضمون بیت: (چشم معشوق حافظ).
معنی واژگان: سرگراني: گل نرگس هميشه خميده و سرش رو به پايين است و اين صفت را حافظ به سرگراني تعبير مي کند/ نرگس: گلي است از بيرون زرد و از درون سرخ که اين صفت را به رعنايي و دورويي او تعبير مي کنند.
آرایه ها: معمولاً شعرا چشم معشوق را به نرگس تشبيه مي کنند.
واج آرایی:تکرارآوای«s»و«z»وحرف«ن»
معنی بیت: دیدة تو از کرشمه و ناز بحافظ گرایشی ندارد آری سرسنگینی و بی التفاتی وصف نرگس چشم شوخ و زیبای تست.
