*غزل 155*
1- اگر رَوم ز پِی اش فتنـه‌ها براَنگـیزد
وَر از طَلَب بِنشینم به کینه برخیزد
وگـر به رَهگـذری یـک دَم ازهواداری
چو گَرد در پی اش اُفتم، چو باد بُگریزد
2- وگـر به رَهگـذری یـک دَم ازوفاداری
چو گَرد در پی اش اُفتم، چو باد بُگریزد
3- و گر کُنَم طَلَبِ نیم بوسه، صَد افسوس
زِ حُـقِّة دَهـنش، چون شـَکَـر فروریزد
4-من آن فِریب که در نرگسِ تو می‌بینم
بـس آبِ روی کـه با خاکِ ره برآمیزد
5- فَراز و شیبِ بیابانِ عشق دامِ بلاست
کـجاسـت شیـردلی، کَز بَلا نپرهیزد
6- تو عُمر خواه و صَبوری که چرخِ شَعبده باز
هـِـزار بـازی ازیـن طُـرفه‌تـَـر بـرانگیزد
*چوگویَمَش که چرابا کسان بیامیزی
چُنان کند که سِرِشکَم به خون بیامیزد
7- بــر آسـتانة تسـلیم سَر بِنِه حافظ
که گَر سِتیزه کنی، روزگار بِستیزد
******************************
وزن غزل : مفاعلن فعلاتن مفاعلن فع لن (بحر مجتث مثمن مخبون اصلم)
1- اگر رَوم ز پِی اش فتنـه‌ها براَنگـیزد
وَر از طَلَب بِنشینم به کینه برخیزد
موضوع بیت:عشق(معشوق کارش راندن و خواندن است)
مضمون بیت: (معشوق عاشق گداز).
معنی واژگان: فتنه برانگيختن: آشوب برپا کردن/ از طلب نشستن: دست از طلب برداشتن، ترک طلب کردن/ کينه: انتقام جويي، دشمني.
آرایه ها: تضاد درروم و بنشينم /تناسب و ایهام جناس در کینه و فتنه
واج آرایی: تکرار حروف «ز» و «ر»و«ن»و«ب»
معنی بیت: اگر به دنبال وی روان شوم ، آشوب و غوغا به پا می کند و اگر از خواستن و جستن او باز ایستم ، بکین جوئی و انتقام کشیدن می پردازد که چرا ترک عشق کردی .
………………………………………………………………………………
2- وگـر به رَهگـذری یـک دَم ازوفاداری
چو گَرد در پی اش اُفتم، چو باد بُگریزد
موضوع بیت: عشق(معشوق کارش راندن و خواندن است)
مضمون بیت: (گريز معشوق عاشق گداز).
معنی واژگان: رهگذر: کوچه، گذرگاه.
آرایه ها: تناسب در رهگذر و گرد و باد
واج آرایی: تکرار حروف «ر» و «گ»و«ب»وآوای«z»
معنی بیت: و اگر یک نفس از سر حفظ پیمان دوستی غبار گونه بر پی او روم ، به شتاب باد از من دور می شود .
……………………………………………………………………………….
3- و گر کُنَم طَلَبِ نیم بوسه، صَد افسوس
زِ حُـقِّة دَهـنش، چون شـَکَـر فروریزد
موضوع بیت: عشق(معشوق کارش راندن و خواندن است)
مضمون بیت: (ريشخند معشوق به جاي بوسه).
معنی واژگان: افسوس: سخن تمسخرآميز/ حقّه: جعبه ي کوچک (معمولاً از طلا يا نقره يا چيني، مخصوص جواهر) معمولاً دهان معشوق به جهت دندانهاي او که به جواهر شبيه است به حقه تشبيه مي شود، همچنين به جهت کوچکي آن.
آرایه ها:تضاد در نیم و صد /تناسب در بوسه و دهن و شکر
واج آرایی: تکرار آواي «s» و«h»وحرف«ر»و«د»
معنی بیت: اگر از او نیم بوسه بخواهم ، از حقۀ ( آوند خرد) دهانش صد استهزاء و طعنه مانند نقل و نبات بر من نثار میکند .
…………………………………………………………………………………
4-من آن فِریب که در نرگسِ تو می‌بینم
بـس آبِ روی کـه با خاکِ ره برآمیزد
موضوع بیت:عشق(معشوق آبرو می ریزد و آبرو می دهد )
مضمون بیت: (چشمان يار).
معنی واژگان: فريب: عشوه، عشوه گري/ نرگس: مقصود چشم معشوق است/ بس: بسيار/ آب روي: آبرو، حيثيت/ با خاک ره برآميزد: به خاک مي ريزد، از ميان مي برد.
آرایه ها: نوعی تضاد و تناسب در آب و خاک /نرگس استعاره دارد (از چشم معشوق)
واج آرایی: تکرار حرف «ب»و«ن»و«م»و«ک»
معنی بیت: فريبندگي و دلربايي اي که من در چشم زيباي تو مي بينم، آب روهاي بسياري را بر خاک مي ريزد و به باد خواهد داد.
محصول بيت ــ آن مكر و فريبى كه من در چشم نرگس‌ات ديدم، بسى آبروى را با خاك ره آميزد و يا بسى آبروئى كه با مكر و حيله آن با خاك راه برآميزد خلاصه چشم جاودانه تو با اين مكر و حيله خيلى از عاقلان را مسحور و مسخره كرده است.
………………………………………………………………………………..
5- فَراز و شیبِ بیابانِ عشق دامِ بلاست
کـجاسـت شیـردلی، کَز بَلا نپرهیزد
موضوع بیت:عشق (راه عشق از گردنه های سخت می گذرد)
مضمون بیت: (عشق و بلا و عاشق شيردل).
معنی واژگان: فراز: بلندي/ شيب: پستي/ شير دل: شجاع
قواعد: بيابان عشق: اضافه ي تشبيهي است.
آرایه ها: تناسب در فراز و شيب و بيابان و دام و شير (دل) /تکرار ملیح بلا/تضاد در فراز و شیب /تناسب در شیردل و بلا
واج آرایی: تکرار حرف «ب»و«ش»و«ل»
معنی بیت: پستي و بلندي وادي عشق سراسر دام بلا و مصيبت است. کجاست آن انسان شجاعي که از بلا نترسد و دوري نکند؟
محصول بيت ــ فراز و شيب بيابان عشق دام بلاست. يعنى خود عشق دام بلاست. كجاست مرد شيردلى كه از بلا نهراسد يعنى از بلاى عشق نترسد. حاصل كلام، مردى بايد غم‌كش و بلازده و غم‌زده. زيراكه سلوك طريق عشق كار نازك نارنجى‌ها نيست بلكه دلى از آهن و جگرى از مس لازم دارد.
…………………………………………………………………..
6- تو عُمر خواه و صَبوری که چرخِ شَعبده باز
هـِـزار بـازی ازیـن طُـرفه‌تـَـر بـرانگیزد
موضوع بیت:مقام صبر
مضمون بیت: (فلک و شعبده بازي او).
معنی واژگان: صبوري: شکيبايي/ چرخ شعبده باز: فلک حقه باز، سپهر نيرنگ باز/ طرفه تر: شگفت انگيزتر
آرایه ها: تناسب در شعبده باز و بازي و طرفه تر /جناس در باز و بازی
واج آرایی: تکرار حرف «ب»و«ز»
معنی بیت: دوام زندگانی و شکیبائی بجوی ، چه گردون نیرنگ باز هزار نقش حادثه شگفت تر از این پدید آورد .
…………………………………………………………………..
7- بــر آسـتانة تسـلیم سَر بِنِه حافظ
که گَر سِتیزه کنی، روزگار بِستیزد
موضوع بیت:مقام تسلیم و رضا
مضمون بیت: (تسليم در مقابل روزگار).
معنی واژگان: ستيزه: لجاجت، گردنکشي/ بستيزد: ستيزه و لجاجت مي کند.
قواعد: آستانه ي تسليم: اضافه ي اقتراني است و سر بر آستانه گذاشتن روي آوردن به آن است، يعني به تسليم روي آور.
آرایه ها:جناس در ستیزه و بستیزد /تضاد در تسلیم و ستیزه /تناسب در آستانه و سر
واج آرایی:تکرارحروف«س»و«ت»و«ک »و«گ»وآوای«z»
معنی بیت: بر درگاه تسلیم به امر حق سر برضا و خشنودی بسای ، چه اگر با پیش آمدهای ناگزیر ناسازگاری کنی ، روزگار هم با تو خصومت ورزد
