- غزل 132
1- به آبِ روشنِ مَی عارِفی طَهارت کرد
عَلَی الصَّباح که مَیخانه را زیارت کرد
همین که ساغَرِ زرّینِ خور نِهان کردند
هـِلالِ عیـد به دُور قـَدَح اشـارت کرد
2- همین که ساغَرِ زرّینِ خور نِهان گردید
هـِلالِ عیـد به دُور قـَدَح اشـارت کرد
3- خوشا نَماز و نیازِ کسی که از سَرِ درد
به آبِ دیده و خونِ جگر طَهارت کرد
4-امام ،خـواجـه که بـودش سَرِ نماز دراز
به خونِ دخترِ رَز خِرقه را قِصارَت کرد
دلم به حلقة زلفش به جان خرید آشوب
چه سود دید ندانم که این تِجارَت کرد
5- دلم ز حلقة زلفش به جان خرید آشوب
چه سود دید ندانم که این تِجارَت کرد
*به رویِ یار نظرکن زدیده مِنَّت دار
که کار،دیده همه ازسَرِبصارت کرد
اگــر امـامِ جَمـاعَت بِخواهَدَش امـروز
خبر دهید که حافظ به مَی طَهارت کرد
6- اگــر امـامِ جَمـاعَت طلـب کنـد امـروز
خبر دهید که حافظ به مَی طَهارت کرد
*****************************
وزن غزل: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فع لان ( بحر مجتث مثمن مخبون اصلم مسبغ)
1- به آبِ روشنِ مَی عارِفی طَهارت کرد
عَلَی الصَّباح که مَیخانه را زیارت کرد
موضوع بیت: بادۀ محبت (بادۀ محبت طهارت دل عارف می کند)
مضمون بیت: عارف و زيارت ميخانه و طهارت او.
معنی واژگان: عارف: کسي که واقف و آشناي به دقايق و رموز است، کسي که خدا او را به مرتبه ي شهود ذات و اسماء و صفات خود رسانيده باشد/ طهارت کرد: خود را مطهّر و پاک ساخت/ علي الصّباح: به هنگام صبح، در وقت بامداد، که وقت صبوح و ثلاثه ي غسّاله است (سه جام شراب به هنگام صبح مي نوشيدند و آن را ثلاثه ي غساله يا صبوح مي گفتند)/
قواعد: آب روشن مي اضافه ي تشبيهي است/ علی الصباح: قید زمان مرکب از علی (حرف جر)+صباح (اسم)
آرایه ها:تناسب در آب روشن و طهارت و علي الصباح و زیارت /تناسب در مي و ميخانه / آب روشن مي : شراب به آب روشن يعني آب زلال و درخشان تشبيه شده است که با اين آب مي توان «طهارت» کرد.
واج آرایی: تکرار حرف «ر»
معنی بیت: بامدادان که صاحبدلی شناسا بدیدار میکدة عشق شتافت، نخست با آب پاک بادة معرفت وضو گرفت و گرد تعلق از خود بشست.
…………………………………………………………………..
2- همین که ساغَرِ زرّینِ خور نِهان گردید
هـِلالِ عیـد به دُور قـَدَح اشـارت کرد
موضوع بیت: بادۀ محبت (بادۀ محبت طهارت دل عارف می کند
مضمون بیت: گذشتن رمضان و آغاز ميخوارگي.
معنی واژگان: همين که: به مجرّد اين که/ ساغر: پياله ي شراب/ زرّين: طلايي/ خور: خورشيد/ نهان گرديد: پنهان شد/ هلال عيد: هلال ماه شبهاي اوّل هر ماه قمري را مي گويند و مقصود از هلال عيد، هلال عيد رمضان يعني اوّل ماه شوّال است/ دور قدح: يکي اطراف پياله ي شراب است، ديگري گردش جام شراب در مجلس ميخوارگان، ديگر دوران به گردش درآمدن جام.
آرایه ها: ساغر زرين خور، تشبيه است که خورشيد به پياله ي طلايي شراب تشبيه شده/ تناسب در ساغر زرّين و دور و قدح /تناسب در خور و هلال /ایهام جناس درهمین و زرین /ایهام در قدح
واج آرایی: تکرار حرف «ر»، «ن» در مصراع اول آوای « ــِ »
معنی بیت: تا جام زرینه مهر در واپسین روز ماه رمضان در پس پردة افق پنهان گشت، ماه نو شب عید فطر بگردش پیمانه و ساغر دستوری داد و حکم کرد.
…………………………………………………………………..
3- خوشا نَماز و نیازِ کسی که از سَرِ درد
به آبِ دیده و خونِ جگر طَهارت کرد
موضوع بیت: گریۀ عاشق
مضمون بیت: نماز و نياز مقبول.
معنی واژگان: خوشا: چه خوش است/ نياز: اظهار حاجت به درگاه خداي بزرگ/ از سر درد: از روي درد عشق، از روي غم دل/ آب ديده: اشک/ خون جگر: سرکش خونين/ طهارت کرد: وضو گرفت (براي نماز)
آرایه ها: تناسب در نماز و نياز /تناسب در آب و طهارت /تناسب در درد و آب ديده و خون جگر/نوعی جناس در نماز و نیاز
واج آرایی:تکرار حروف «س» و «ز» در مصراع اوّل و حرف «ر» در بیت.
معنی بیت: نماز و عرض نیاز آنکس که با خاطری دردمند و دلی سوخته وضو با اشک چشم و خونابه جگر گرفت، پسندیده و مقبول درگاه بی نیازی است.
…………………………………………………………………..
4-امام ،خـواجـه که بـودش سَرِ نماز دراز
به خونِ دخترِ رَز خِرقه را قِصارَت کرد
موضوع بیت: بادۀ خراباتی در برابر زهد ظاهری(راه به خرابات یافتن سبب نجات از ریا و سالوس است.)
مضمون بیت: نماز رياکارانه و طهارت با شراب.
معنی واژگان: امام: پيشوا، کسي که در مسجد جلو مي ايستد و نماز مي گزارد و ديگران (مأمومين) پشت سر او نماز مي خوانند، امام جماعت/ خواجه: آزاد، متضاد غلام و کنيز/ سر: قصد/ خون دختر رز: شراب/ قصارت کرد: شست و شو داد/ وقتي لباسي را با خون بشويند مدّت زيادي اثر اين خون بر جامه مي ماند/ مهم تر از همه «خون دختر» است که خون (ماهيانه ي) دختران و زنان آن را به پرهيز از نماز و روزه وامي دارد ولي در اينجا امام خواجه که رياکار است از آن استفاده مي کند
آرایه ها: تضاد در دراز و قصارت / تناسب در خرقه و قصارت /تضاد در نماز و خون
خون دختر رز و قصارت با هم تضاد دارند.
واج آرایی: تکرار حروف «ر» و «خ» و آوای « ـِـ »
معنی بیت: خواجه، امام که در اندیشة آن بود که نمازی با درنگ و تأنی بسیار بگزارد، با شراب که خون دختر تا ک است نخست خرقه پیشوائی را گازری کرد و از هر آلودگی پاک ساخت.
…………………………………………………………………..
5- دلم ز حلقة زلفش به جان خرید آشوب
چه سود دید ندانم که این تِجارَت کرد
موضوع بیت: عشق(تشویش عاشقی در کثرت زلف معشوق است)
مضمون بیت: زلف معشوق و تجارت عاشق.
معنی واژگان:حلقه ي زلف: پيچ و تاب زلف/ به جان: در مقابل جان، با جانش/ آشوب: آشفتگي و پريشاني
قواعد: حلقة زلف: تشبیه صریح
آرایه ها: تناسب در زلف و آشوب /تناسب در خريد و سود و تجارت
واج آرایی: تکرار حروف «د» و «ز» و «ل»
معنی بیت: دل ببهای جان از چنبر گیسویش خریدار بلا و فتنه شد، نمیدانم چه بهره ای برد که این سودا کرد.
…………………………………………………………………..
6- اگــر امـامِ جَمـاعَت طلـب کنـد امـروز
خبر دهید که حافظ به مَی طَهارت کرد
موضوع بیت: بادۀ محبت(گذشتن از ریای ظاهری و رسیدن به بادۀ محبت)-بادۀ محبت دل عاشق را پاک می کند)
مضمون بیت: حافظ و رياکاران.
معنی بیت: امام جماعت: پيش نمازي که نماز جماعت مي خواند، و در نظر حافظ مظهر ريا/ حافظ به مي طهارت کرد: نشانه ي بي ريايي.
آرایه ها: تناسب در امام و جماعت و طهارت
واج آرایی: تکرار آوای «ا»
معنی بیت: اگر امروز امام جمعه مرا بنزد خود بخواند و احوال من بجوید، بگوئید که حافظ با می معرفت وضو گرفت و از آلایشها پاک شد.
