- *غزل 107*
1 – حُسنِ تو هَمیشه در فُزون باد
رویَت همه ساله لاله گون باد
وَاندَر سرِ ما خیالِ عشقت
هر روز که هَست در فُزون باد
2- اندَر سرِ ما خیالِ عشقت
هر روز که باد در فُزون باد
هر سَرو که در چَمَن بَرآیَد
پیشِ الفِ قَدَت چونون باد
3- هر سَرو که در چَمَن درآیَد
در خدمتِ قامتت نگون باد
چَشمی که نه فتنۀ تو باشد
از گوهرِ اشک بَحرِخون باد
4- چَشمی که نه فتنۀ تو باشد
چون گوهرِ اشکِ غرقِ خون باد
5- چشمِ تو ز بَهرِ دِلرُبائی
در کَردَنِ سِحر ذو فُنون باد
6- هر جا که دلیست در غَمِ تو
بی صَبر و قَرارو بی سُکون باد
قَدِّ همه دِلبَرانِ عالم
درخدمَتِ قامَتَت نِگون باد
7- قَدِّ همه دِلبَرانِ عالم
پیشِ الفِ قَدَت، چو نون باد
8- هر دل که ز عشقِ توست خالی
از حَلقۀ وَصلِ تو بُرون باد
9- لَعلِ تو که هَست جانِ حافِظ
دور از لبِ مَردُمانِ دون باد
*******************************
وزن غزل: مفعول مفاعلن مفاعیل( بحر هزج مسدس اخرب مقبوض مقصور)
1 – حُسنِ تو هَمیشه در فُزون باد
رویَت همه ساله لاله گون باد
موضوع بیت: دعا(دعای عاشق در حق معشوق) –انسان کامل (انسان کامل همیشه رو به رشد بیشتر است)
مضمون بیت: دعا به معشوق.
معنی واژگان:حسن: زيبايي/ در فزون: رو به ازدياد، رو به افزايش/ همه ساله: هميشه/ لاله گون: سرخ همچون لاله
آرایه ها: تناسب در هميشه و همه ساله / تناسب در حسن و روي و لاله گون
واج آرایی: تکرار حروف «ن» و «h»
معنی بیت: جمال و نيکويي تو پيوسته رو به افزوني و چهره ي زيبايت همه ي سال هم چون لاله سرخ و شکفته و شاداب باشد.
محصول بيت ــ زيبائى تو هميشه در ترقى باشد يعنى روز به روز بيشتر شود و رويت سراسر سال لاله‌گون يعنى چون لاله باشد و يا به رنگ لاله باشد.
…………………………………………………………………..
2- اندَر سرِ ما خیالِ عشقت
هر روز که باد در فُزون باد
موضوع بیت: دعا(دعا برای افزونی محبت )
«هرکه خواهد که خلاصش ده ز عشق/آن دعا از آسمان مردود باد»(دیوان شمس)
مضمون بیت: دعا به عشق
معنی واژگان:خيال: تصوّر/ هر روز: روزبه روز، امروز بعد از ديروز و فردا بعد از امروز/ باد: (اوّلين بار در مصراع دوم): باشد.
آرایه ها: تکرار ملیح باد.
واج آرایی:تناسب حرف «ر» و «ز»،
معنی بیت: تصور مهر ورزی بر جمال تو در اندیشۀ ما هر روز که باشد، بیش از روز پیش باد.
…………………………………………………………………..
3- هر سَرو که در چَمَن درآیَد
در خدمتِ قامتت نگون باد
موضوع بیت:دعا(دعا برای عزت بیشتر معشوق)-ترجیح صفات معشوق حقیقی بر معشوقان مجازی
مضمون بیت: قامت يار.
معنی واژگان:چمن: باغ/ درآيد: سبز شود، به وجود آيد/ خدمت: نوکري، چاکري، بندگي، خدمتگزاري/ نگون: خميده، تعظيم کننده
قواعد: تشبيه تفضيل، قد محبوب برتر از سرو است
آرایه ها:تناسب در سرو و قامت /تناسب در سرو و چمن / نوعی تضاد در قامت و نگون/نوعی تضاد در سرو و نگون/ایهام تناسب و ترادف در چمن و نگون (به منزله ی پایین بودن)
واج آرایی:تکرار حرف «ر» و «ت» و «د» و نزدیکی آوای «ت» و «د»
معنی بیت: هر سرو سهی که در گلستان میروید در پیش بالای افراشتۀ تو پست باد یا به نشان بندگی در پیش بالای تو قامتش خمیده باد.
…………………………………………………………………..
4- چَشمی که نه فتنۀ تو باشد
چون گوهرِ اشکِ غرقِ خون باد
موضوع بیت: عشق(بی عشق پوچی است)
مضمون بیت: نفرين به چشمي که فريفته ي معشوق نباشد
معنی واژگان:فتنه: مفتون، فريفته/ گوهر: جواهر
آرایه ها: تشبيه اشک به گوهر/ تناسب درچشم و اشک و خون
واج آرایی: تکرار حروف «ت» و «ن» و «ر» در مصرع دوم
معنی بیت: دیده ای که فریفتۀ جمال تو نباشد ، چون مروارید های اشک به خون دل آغشته باد؛ در صفحۀ 121جامع نسخ دیوان حافظ در یکی از نسخه ها «از گوهر اشک» به جای «چون گوهر اشک»آمده که بر متن ترجیح دارد یعنی از بسیاری گریه غرق خون باد.
…………………………………………………………………..
5- چشمِ تو ز بَهرِ دِلرُبائی
در کَردَنِ سِحر ذو فُنون باد
موضوع بیت:تجلی (تجلی جمالی چشم یار)
مضمون بیت: دعا به چشم معشوق.
معنی واژگان: [دلربايي: دلبري، عاشق کردن/ ذوفنون: داراي مهارت زياد
قواعد: ذو فنون:صفت ترکیبی.
آرایه ها:تناسب در چشم و سحر و دلربايي / تناسب در سحر و ذوفنون
واج آرایی: تکرار حروف «ب» و «ن»
معنی بیت: چشم دل فريب تو براي دلربايي ساحر و توانا باد.
محصول بيت ــ چشمت براى دلربائى ذوفنون باشد. يعنى براى تسخير دل‌هاى عشاق به انواع سحر قادر باشد.
…………………………………………………………………..
6- هر جا که دلیست در غَمِ تو
بی صَبر و قَرارو بی سُکون باد
موضوع بیت: عشق(بیقراری عاشق)
مضمون بیت: معشوق و دلها.)
معنی واژگان: بي صبر و قرار: ناشکيبا و بي آرامش/ بي سکون: ناآرام.
آرایه ها: تناسب در صبر و قرار و سکون
واج آرایی:تکرار حروف «ب» و «ر» و «د» و آوای «s»
معنی بیت: در غم عشقت در هر جايي که دلي است، آرزو دارم که بي صبر و بي قرار باشد.
محصول بيت ــ در هر جا كه دلى قابليت عشق و محبت را دارد در غم تو يعنى در غم عشق تو بى‌صبر و قرار و بى‌آرام باشد، يعنى وصالت برايش ميسر گردد.
…………………………………………………………………..
7- قَدِّ همه دِلبَرانِ عالم
پیشِ الفِ قَدَت، چو نون باد
موضوع بیت:عشق(همه چیز تسلیم معشوق حقیقی است )
مضمون بیت: قامت يار.
معنی واژگان:الف قد: قامت راست/ چو نون: خميده، در حال تعظيم
آرایه ها:تناسب درقد با الف /تضادوتناسب در الف و ن / تشبيه قامت راست به الف و قامت خميده به نون
واج آرایی:تکرار حروف«د»و«ل»
معنی بیت: قامت همه دلربایان جهان در برابر بالای راست الف سان تو مانند حرف«ن» خمیده باد یعنی همه نکویان در پیش تو به نشان بزرگداشت سر فرود آورند.
…………………………………………………………………..
8- هر دل که ز عشقِ توست خالی
از حَلقۀ وَصلِ تو بُرون باد
موضوع بیت: عشق(عشق عاشق را به وصل می رساند)
مضمون بیت: عشق و وصل
معنی واژگان:حلقه: دسته، گروه، جمع/ وصل: وصال، رسيدن.
آرایه ها:تناسب در عشق و وصل و حلقه
واج آرایی:تکرار حرف«ل»
معنی بیت: دلی که به راستی عاشق تو نباشد و به هوس وصل تو خواهد از انجمن وصالت دور باد.
…………………………………………………………………..
9- لَعلِ تو که هَست جانِ حافِظ
دور از لبِ مَردُمانِ دون باد
موضوع بیت: عشق(معشو ق از دسترس همگان به دور است-عزت معشوق)
مضمون بیت: حافظ و لب معشوق.
معنی واژگان: لعل: لب معشوق/ مردمان دون: مردم پست.
آرایه ها: ايهام ظريفي در اين بيت هست، يعني مفهوم دور بيت اين است که مردم پست در مورد حافظ سخن ناروا نگويند/تناسب در لعل و لب /تناسب در لب و جان/ایهام جناس در جان و مردمان /نوعی جناس در دور و دون / لعل: به استعاره مراد لب لعل فام.
واج آرایی:تکرار حرف «د» و «ت»
معنی بیت: لب لعل گون تو که چون جان حافظ گرامي است، از لب مردمان پست به دور باشد.
محصول بيت ــ لب قرمز چون لعل تو كه جان حافظ است، دور از لب هر خسيس باشد، يعنى فقط نصيب حافظ شود و غير از او كسى از آن بهره‌مند نشود.
……………………………………………………..
