- *غزل 104*
1- جَمالَت آفتابِ هر نَظَر باد
زِ خوبی رویِ خوبَت خوب تَر باد
2- هُمایِ زلفِ شاهین شَهپَرَت را
دِلِ شاهانِ عالَم، زیرِ پَر باد
3- کَسی کو بَستۀ زُلفَت نباشد
چو زلفت دَرهَم و زیر و زِبَر باد
دِلی کو عاشِقِ رویَت نَگَردَد
همیشه غَرقه در خونِ جِگَر باد
4- دِلی کو عاشِقِ رویَت نباشد
همیشه غَرقه در خونِ جِگَر باد
5- بُتا ! چون غَمزه ات ناوَک فَشانَد
دِلِ مَجروحِ من پیشَش سِپَر باد
6- چو لَعلِ شَکَّرینَت بوسه بَخشَد
مَذاقِ جانِ مَن زو پُر شَکَر باد
7- مَرا از توست هر دم، تازِه عِشقی
تو را هر ساعَتی حُسنی دِگَر باد
8- به جان، مُشتاقِ رویِ توست حافظ
تو را در حالِ مُشتاقان نَظَر باد
*******************************
وزن غزل: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل( بحر هزج مسدس مقصور)
1- جَمالَت آفتابِ هر نَظَر باد
زِ خوبی رویِ خوبَت خوب تَر باد
موضوع بیت: دعا(دعای عاشق در حق معشوق حقیقی(اولیا).
مضمون بیت: دعا به زيبايي معشوق.
معنی واژگان:جمال: زيبايي/ آفتاب: روشني بخش و گرمي بخش/ نظر: ديد، نگاه/ خوبي: زيبايي
آرایه ها: تناسب در جمال و خوبي /تناسب در خوب و خوبتر/تناسب درآفتاب و نظر/ نوعی جناس در خوبي و خوب و خوبتر
واج آرایی: تکرار حرف «ب»و تکرار ملیح «خوب».
معنی بیت: خدا کند که چهره ات نور بخش هر دیده باشد و رخسار نکویت از نظر حسن روز به روز زیباتر گردد.
…………………………………………………………………
2- هُمایِ زلفِ شاهین شَهپَرَت را
دِلِ شاهانِ عالَم، زیرِ پَر باد
موضوع بیت:اولیای الهی (همه، بندگان درگاه اولیایند.)
مضمون بیت: زلف معشوق
معنی واژگان:هما: عنقا، سيمرغ، مرغ سعادت، مرغي که سايه اش بر سر هرکس که بيفتد آن شخص خوشبخت مي شود/ شاهين شهپر: داراي پر بزرگي همچون شهپر شاهين (عقاب).
آرایه ها: تناسب در هما و شهپر و شاهین و پر / نوعی جناس در پر و شهپر / تناسب در هما و شاهين / جناس در شاهين و شهپر و شاهان /تناسب در شاهین و شاهان / زلف محبوب به مرغ همايي تشبيه شده است که شاه بالي چون شهپر شاهين دارد و همه ي اينها به جهت بلند و افشان بودن زلف معشوق است.
آرایه ها: تکرار حرف «ش» و مصوت «ــِ»
معنی بیت: دل فرمانروایان جهان فرمان پذیر و در پناه گیسوی تو باد که از بلند پروازی گوئی شهپر شاهین بر خود بسته است.
…………………………………………………………………..
3- کَسی کو بَستۀ زُلفَت نباشد
چو زلفت دَرهَم و زیر و زِبَر باد
موضوع بیت: خداوند و یاد او
مضمون بیت: زلف معشوق.
معنی واژگان:بسته: وابسته، پاي بند/ درهم: آشفته/ زير و زبر: پريشان.
آرایه ها:تضاد در بسته با درهم و زير و زبر / تضاد و ایهام گونه ای در ،درهم و زير و زبر / ایهام جناس تام در زلف.
واج آرایی: تکرار حرف «ب» و تکرار زلف.
معنی بیت: هر آن کس که عاشق تو نشود و دلش در زلف تو اسير نباشد، مانند گيسوي آشفته ات درهم و پريشان باد.
محصول بيت ــ كسى كه گرفتار زلفت نباشد چون زلفت پريشان و آشفته گردد يعنى هر آن كسى كه به تو علاقه نرسانده و دلش را در عقد محبت تو قرار نداده است پريشان حال و مشوش بال گردد.
………………………………………………………………..
4- دِلی کو عاشِقِ رویَت نباشد
همیشه غَرقه در خونِ جِگَر باد
موضوع بیت: خداوند و یاد او(کسی که از او غافل شود دچار پریشانی می گردد)-عروه الوثقی الهی (کسی که آن را رها کند دچار پریشانی می شود)
مضمون بیت:چهره ي معشوق
آرایه ها:تناسب در دل و خون جگر /نوعی جناس در کو و رو / ایهام جناس در همیشه و غرقه / خون جگر: کنايه از غم و اندوه است
واج آرایی: تکرار حرف «ر»
معنی بیت: اي معشوق، آن دلي که عاشق روي تو نباشد، پيوسته گرفتار غصّه و ماتم باد.
محصول بيت ــ آن كسى كه عاشق رويت نشود يعنى به تو تعلق و تعشق نداشته باشد دائمآ غرق خون جگر گردد.
…………………………………………………………………..
5- بُتا ! چون غَمزه ات ناوَک فَشانَد
دِلِ مَجروحِ من پیشَش سِپَر باد
موضوع بیت: تجلی(تجلی جلالی غمزۀ معشوق در برابر عاشق و به تسلیم وا داشتن او.)
مضمون بیت: کرشمه ي معشوق و دلِ عاشق.
معنی واژگان:بت: معشوق زيباروي خوش اندام است/ غمزه: کرشمه/ ناوک: وسيله اي جنگي است که تير کوچکي است و معمولاً داراي غلاف است/ مجروح: خسته.
آرایه ها:تناسب در ناوک و مجروح و سپر /تناسب در دل و مجروح /تناسب در ناوک و فشاندن / بت: استعاره از معشوق زيباروي
واج آرایی:تکرار حرف «ش»
معنی بیت: اي معشوق زيبا، وقتي با ناز و غمزه تير مژه و نگاه پرتاب مي کني، بگذار که دل آزرده و رنجور من پيش آن ناز و کرشمه ها سپر بلا باشد.
محصول بيت ــ اى بت وقتى كه غمزه‌ات ناوك فشاند. يعنى تيراندازى كند دل مجروح من در برابر تيرش سپر باشد، يعنى تيرهاى غمزه‌ات فقط به دل مجروح من اصابت نمايد و نصيب ديگران نشود.
…………………………………………………………………..
6- چو لَعلِ شَکَّرینَت بوسه بَخشَد
مَذاقِ جانِ مَن زو پُر شَکَر باد
موضوع بیت: تجلی(خواست عاشق تجلی جمالی بوسۀ معشوق است.)
مضمون بیت: بوسه ي يار
معنی واژگان:لعل: استعاره است از لب سرخ معشوق/ شکّرين: شيرين/ مذاق: کام، ذائقه/ پر شکر: اشاره است به تعداد زياد بوسه ي شيرين يار/ مذاق جان: کام و زبان جان
قواعد: مذاق جان: استعارۀ مکنیه.
آرایه ها: تناسب در شکّرين و مذاق و پرشکر /نوعی جناس در شکرين و شکر / تناسب در لعل و بوسه و مذاق
واج آرایی: تکرار حرف «ش»
معنی بیت: وقتي لب سرخ و شيرينت بوسه مي دهد، بگذار مذاق جان من از آن شيرين شود.
محصول بيت ــ وقتى لب لعل چون شكرت بوسه بخشد مذاق جان من از لعل شكرين تو پرشكر گردد يعنى بوسه لب شكرينت برايم ميسر گردد و نصيبم شود.
…………………………………………………………………..
7- مَرا از توست هر دم، تازِه عِشقی
تو را هر ساعَتی حُسنی دِگَر باد
موضوع بیت: تجلی(تجلی معشوق، تکرار ندارد.)
مضمون بیت: عشق عاشق و حسن معشوق.
معنی واژگان:حسن: زيبايي/ دم: لحظه/ ساعتي: زماني
آرایه ها: تناسب در دم و ساعت /تناسب در حسن و عشق
واج آرایی: تکرار حرف «ر» در مصرع دوم
معنی بیت: مهر من هر نفس بر تو تازه می شود و می افزاید، تو را نیز هر ساعت جلوۀ جمالی دیگر باد.
…………………………………………………………………..
8- به جان، مُشتاقِ رویِ توست حافظ
تو را در حالِ مُشتاقان نَظَر باد
موضوع بیت: عنایت (طلب عنایت از محبوب)
مضمون بیت: حافظ عشق و آرزوي او
معنی واژگان:به جان: از صميم قلب، از ته جان/ مشتاق: عاشق/ نظر: توجّه، التفات.
آرایه ها:نوعی جناس در مشتاق و مشتاقان /تناسب در روی و نظر
واج آرایی: تکرار حرف «ت»
معنی بیت: حافظ از دل و جان مشتاق ديدار چهره ي زيباي توست و از خدا مي خواهم که تو نيز در حال عاشقان و مشتاقانت توجّه و عنايتي بکني.
محصول بيت ــ حافظ به جان مشتاق روى توست، خدا بكند كه به حال مشتاقان نظرى داشته باشى يعنى به حال حافظ نظرى بيفكنى، حضرت خواجه براى شخص خود دعا كرده است.
…………
