- *غزل 85*
1- شربتی از لبِ لَعلَش نَچِشیدیم و بِرَفت
رویِ مَه پیکرِ او سیر ندیدیم و برفت
2- گوئی از صُحبَتِ ما نیک به تنگ آمده بود
بار بَر بَست و به گَردَش نرسیدیم و برفت
3- بس که ما فاتحه و حِرزِ یَمانی خواندیم
وز پِیَش سورۀ اِخلاص دمیدیم و برفت
عِشوه می داد که از کوی مَلامَت نرویم
دیدی آخِر که چُنان عِشوه خریدیم و برفت
4- عِشوه دادند که بر ما گذری خواهی کرد
دیدی آخِر که چنین عِشوه خریدیم و برفت
5- شُد چَمان در چمنِ حُسن و لطافت لیکِن
در گُلِستانِ وِصالش نَچَمیدیم و برفت
6- هَمچو حافظ همه شب ناله و زاری کردیم
کای دریغا به وَداعَش نرسیدیم و برفت
*******************************
وزن غزل:فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلات(بحر رمل مثمن مخبون مقصور)
1- شربتی از لبِ لَعلَش نَچِشیدیم و بِرَفت
رویِ مَه پیکرِ او سیر ندیدیم و برفت
موضوع بیت: وصل و هجران(وصال دیریاب و زود گذر.)
مضمون بیت: يار سفر کرده و وصال کوتاه
معنی واژگان:شربتي: به اندازه ي رفع تشنگي از هر مايعي، اوّلين جرعه ي هر مايعي که شيريني و لذّت خاصّي دارد، جرعه/ لب لعل: لبهاي سرخ، لعل به معني سرخ است همچون سنگ معدني لعل/ مه پيکر: مانند ماه/ سير: به طور کامل.
آرایه ها: تناسب در شربت و چشيدن / نوعی تضاد در چشيدن و سير /تناسب در لب و روی و پیکر.
واج آرایی: تکرار حروف «ي» و «ر»و«م»و«ب»
معنی بیت: روی مه پیکر او یا چهرۀ وی را که شکل ماه داشت چنان که باید دیدار نکردیم و یار از بر ما دور شد.
………………..
2- گوئی از صُحبَتِ ما نیک به تنگ آمده بود
بار بَر بَست و به گَردَش نرسیدیم و برفت
موضوع بیت: : حکایت فراق
مضمون بیت: ملالِ يار و سفر او و تأسف عاشق
معنی واژگان:گويي: مثل اين که، پنداري/ صحبت: همنشيني/ نيک: بسيار/ به تنگ آمده بود: ملول و دل تنگ شده بود/ بار بربست: سفر کرد.
آرایه ها: تنگ و بار مترادفند و در کلمه ي تنگ ايهام هست از دو معنا: 1- تنگ بودن بار 2-به ستوه آمدن/ تناسب در بار بربستن و رفتن و به گرد نرسيدن / تناسب در گويي و صحبت /ایهام جناس در نیک و تنگ
واج آرایی: تکرار حروف «ب» و «د»و«ت»
معنی بیت: گويي يار از هم نشيني با ما آن چنان ملول و دل تنگ شده بود که بار خود را بربست و به شتاب رفت؛ به طوري که حتّي به گرد پاي او نيز رسيديم.
محصول بيت ـ گويا كه جانان از مصاحبت ما سخت به تنگ آمده بود كه بار بربست و رفت، چنان رفت كه حتى به گردش هم نرسيديم، يعنى گويى كدورت خاطرى از ما پيدا كرده بود كه با اين عجله رفت حتى به گردش نرسيديم.
……………………………..
3- بس که ما فاتحه و حِرزِ یَمانی خواندیم
وز پِیَش سورۀ اِخلاص دمیدیم و برفت
موضوع بیت: دعا(دعای نامستجاب دعایی است که برای دوام وصل باشد)
مضمون بیت: دعا در پشت سر مسافر محبوب
معنی واژگان:فاتحه: سوره ي اوّل قرآن، فاتحة الکتاب/ حرز يماني: دعايي که پيغمبر اسلام (ص) در هنگام سفر حضرت علي (ع) به يمن به آن حضرت تعليم فرمود/ وز پيش: و در دنبال او/ سوره ي اخلاص: سوره ي توحيد، قل هوالله احد/ دميدن: خواندن و فوت کردن
آرایه ها: تناسب در فاتحه و اخلاص و حرز يماني / تناسب در خواندن و دميدن / تناسب در فاتحه و اخلاص با خواندن و دمیدن
واج آرایی: تکرار حرف «ي»و«م»
معنی بیت: ما برای انصراف محبوب از سفر سورۀ فاتحه الکتاب (سورۀ حمد) و دعای معروف حرز یمانی را بر زبان آوردیم و بر پی آن سورۀ اخلاص خواندیم ولی وی از ما جدا شد و رفت.
………………….
4- عِشوه دادند که بر ما گذری خواهی کرد
دیدی آخِر که چنین عِشوه خریدیم و برفت
موضوع بیت: وصل و هجران
مضمون بیت: وعده ي گذر معشوق و وفا نکردن به آن
معنی واژگان:عشوه دادن: فريب دادن/ گذري خواهي کرد: يک بار بر ما گذر خواهي کرد/ آخر: عاقبت/ عشوه خريدن: فريب خوردن
آرایه ها: تناسب در دادن و خريدن /تناسب در گذر و رفتن /صنعت التفات(از حاضر به غایب)/جناس تام در عشوه و عشوه
واج آرایی: تکرار حروف «خ» و «ر»و«ی»و«د»
معنی بیت: ما را فریب دادند که به نزد ما تو باز خواهی گشت ، عاقبت خود گواه بودی که ما فریب خوردیم و یار هم به سفر رفت، در این بیت صنعت التفات از حاضر به غایب مراعات شده است.
…………………………..
5- شُد چَمان در چمنِ حُسن و لطافت لیکِن
در گُلِستانِ وِصالش نَچَمیدیم و برفت
موضوع بیت: وصل و هجران(عاشق و بی بهره بودن او از وصال).
مضمون بیت: معشوق زيبا و ظريف و عاشق محروم
معنی واژگان:چمان: خرامان/ چمن: باغ/ حسن و لطافت: زيبايي و ظرافت/ چميدن: خراميدن
قواعد: چمن حسن اضافه ي تشبيهي است/ گلستان وصالش: اضافه ي تشبيهي است که وصال و رسيدن به معشوق به گلستان تشبيه شده است/ چمان:قید حالت یا حال/نچمیدیم: از مصدر چمیدن
آرایه ها: نوعی جناس در چمان و چمن و چميدن / ترادف و تناسب در چمن و گلستان / نوعی تضاد در وصال با رفتن
واج آرایی: تکرار حروف «چ» و «ن»و«ل»
معنی بیت: معشوق در چمن لطافت و زيبايي خرامان شد و جلوه گري کرد و در حالي که ما از گلزار وصالش گلي نچيديم و بهره اي نبرديم، او ما را ترک کرد و گفت.
محصول بيت ـ در حالى كه در چمن حسن و لطافت مى‌خراميد رفت. يا خود در چمن حسن و لطافت خرامان شد، اما ما در گلستان وصالش نچميديم و رفت. يعنى وصال جانان براى ما ميسر نشد و رفت. بين چمن و چمان صنعت اشتقاق وجود دارد.
……………………………..
6- هَمچو حافظ همه شب ناله و زاری کردیم
کای دریغا به وَداعَش نرسیدیم و برفت
موضوع بیت: گریۀ فراق
مضمون بیت: حافظ و نرسيدن به وداع معشوق
معنی واژگان:دريغا: افسوس/ وداع: خداحافظي
آرایه ها:ترادف ملیح در ناله و زاری /تناسب در وداع با ناله و زاری
واج آرایی:تکرارحروف«ر»و«ی»
معنی بیت: شب تا پایان مانند حافظ نالیدیم و گریستیم که افسوس فرصت بدرود نیافتیم و یار شتابان رهسپار شد.
…………………..
